A. R. Jo‘raev, A. M. Shoimov, J. E. Pardaboev

7.8. Stanoklar asosiy elementlarining xarakteristikalari 
Yog’ochga ishlov berish stanoklarining konstruksiyasi ularning 
bajaradigan ishiga bog’liq. Ba’zi stanoklar yog’ochni arralash 
uchun, yana biri - randalash uchun, boshqalari - parmalab, teshish 
va hokazolar uchun ishlatiladi. Biroq stanoklar tuzilishi jihatdan bir-
biridai farq qilgani bilan ularning konstruktiv elementlari bir xil 
vazifani bajaradi: staninalar, stollar yoki karetkalar detallar uchun 
baza bo’lib xizmat qiladi, uzellari esa kesish asbobini mahkamlash 
va ish vaqtida asbob yoki zagotovkaga harakat uzatish uchun xizmat 
qiladi. Stanoklariing konstruksiyasini o’zgartirish ularning elementlari 
konstruksiyasining prinsipial o’zgarishiga barcha vaqt ham sabab 
bo’lavermaydi. Shunga ko’ra stanoklarning qismlarini bilish yangi 
konstruksiyadagi 
stanoklar 
va 
avtomatik 
liniyalarni 
tez 
o’zlashtirishga imkon beradi. Stanoklarning elementlari asosiy va 
yordamchi elementlarga ajratiladi. Asosiy elementlar jumlasiga 
staninalar, supportlar, ish organlari, surish mexanizmlari, yuritmalar, 
boshqarish organlari, tayanch va yo’naltiruvchi qurilmalar, qisqichlar, 
siqish moslamalari va tiraklar kiradi. Kesish asbobini charxlash, 
stanokni sozlash, rostlash va moylash, chiqindidan xalos qilish uchun 
mo’ljallangan qurilmalar yordamchi elementlar bo’lib hisoblanadi. 
Ko’pgina stanoklar stanok yoniga o’rnatiladigan mexanizmlar - 
zagotovka bilan ta’minlab turuvchi va taxlash qurilmalari bilan 

---

89 
jihozlanadi biroq aytib o’tilgan elementlar kompleksi bilan barcha 
stanoklar ham jihozlanavermaydi. 
Stanina stanokning asosi bo’lib, barcha uzellar va detallar 
staninaga mahkamlanadi. Stanina stanokning ayrim elementlari 
o’rtasida ta’sir kuchlarini, titrama nagruzkalarni hamda ishlov 
berilayotgan material nagruzkasini qabul qiladi. Staninalar quyib 
va payvandlab tayyorlangan bo’lishi mumkin. Ularni ichini kavak 
qilib, kesimi, odatda, qutisimon, shu bilan birga, zarur bo’lgan 
turg’unlikni ta’minlab tayyorlanadi. Staninalarning shakli va 
o’lchamlarni stanokning vazifasiga hamda konstruksiyasiga bog’liq. 
Kesish 
asboblari 
aylanadigan 
stanoklarning 
ish 
organlari 
shpindellari, pichoqlar va arralar o’rnatiladigan vallari ana shu 
asboblarni mahkamlash va aylantirish uchun xizmat qiladi. Kesish 
asbobi ilgarilanma harakat qiladigan stanoklarda ish organlari kesish 
asbobini mahkamlash uchun, yoki uni mahkamlash va unga to’g’ri 
chiziqli kesish harakatini uzatish, yo bo’lmasa to’g’ri yo’nalishda 
surish uchun mo’ljallangan. G’o’labo’r arrali va jilvirlash tasmali 
stanoklarning ish organlari - shkivlari aylanadi, kesish asbobi, ya’ni 
g’o’labur arrasi yoki jilvirlash tasmasi zagotovkaga nisbatan 
ilgarilama harakat qiladi.