A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

8 .8 . D izellarning tuzilishi
T e p l o v o z la r d a 4 va 2 ta k tli k o m p r e s s o r s iz ich k i y o n u v
d v igatellari q o 'lla n ila d i. T o ' r t ta ktli d v ig a te ln in g ish lash p r in s ip i 
8 . 9 - r a s m d a k o ' r s a t i l g a n . P o r s h e n n i n g p a s t g a h a r a k a t i d a
( 1 - t a k t ) h a v o silin d rg a o c h i q k iritu v c h i k la p a n o rq a li kiradi. 
P o r s h e n n i n g o r q a g a q a r a m a - q a r s h i h a r a k a t i d a ( 2 - ta k t) h a v o
s ilin d r d a siqiladi va q a ttiq qiziydi. S h u t a k t n i n g o x irid a silindrga 
dizel y o n ilg 'isi p u r k a la d i va u o 'z - o ' z i d a n a la n g a la n ib ketadi.
1-takt 
2 -ta k t 
3-ta k t 
4-takt
8.9-rasm . T o ' r t taktli dvigatelning ishlashi: / —silindr; 2—p o rs h e n ; 
J —s h a t u n ; 4— k r iv o sh ip ; 5—p u rk o v c h i k la p a n ; 6—c h iq a r u v c h i klap an
147

---

S ilinrdagi b o s im va h a r o r a t k o 'ta r ila d i. Y o n ilg ‘i y o n i s h i d a n hosil 
b o 'l g a n k u c h l a r p o r s h c n n i b o s ib pastga y u rg iza d i va foydali ish 
hosil b o 'l a d i ( 3 - ta k t) . P o r s h e n n i n g n a v b a td a g i te p a g a y u ris h id a
( 4 - t a k t ) s i l in d r d a y o n ib b o 'l g a n g a z la r c h i q a r i b ta s h l a n a d i.
S h u n d a y qilib, k o 'r ib c h iq ilg a n j a r a y o n l a r d v ig a te ln in g ishlash 
siklini tashkil etadi.
O d d i y ikki taktli d v ig a te ln in g ishlash p r in s ip i 8 . 1 0 - r a s m d a
k o 'r sa tilg a n . P o r s h e n y u q o rig a h a r a k a t l a n g a n d a ( 1 - ta k t) avval 
c h i q a r u v c h i t u y n u k l a r y o p i l a d i , k e y in p u r k o v c h i t u y n u k l a r
o c h ila d i va s h u n d a n keyin h a v o siqilishi r o 'y b e ra d i. U s h b u
ta k t o x irid a s ilin d rg a d izel yoqilg'isi p u rk a la d i va u a la n g a la n ib
k e ta d i. Y o n i s h m a h s u l o t l a r i p o r s h e n n i b o s ib y u r g a z a d i va 
foydali ish bajarad i.
Ik k in c h i ta k t o x irid a avval c h i q a r u v c h i t u y n u k l a r o c h ilib
k e y in s h a m o l l a t u v c h i t u y n u k l a r o c h i l a d i va is h la b b o 'l g a n
g a z la r c h iq ib ketadi. Pastki tirsakli val bilan b o g 'l a n g a n pastki 
p o r s h e n c h i q a r u v tu y n u k la r in i y o p a d i. T e p a va pastki tirsakli 
v a lla r vertikal tirsakli v allar b ila n u la n g a n h o ld a h a m o h a n g
a y la n a d i. U z a t g ic h l a r s h u n d a y tu z ilg a n k i, pastki tirsakli val 
y u q o rig i tirsakli v a ld a n
12° b u r c h a k o ld in y u ra d i. S h u n in g
n a tija s id a p astk i c h i q a r u v t u y n u k l a r i p u r k o v c h i d a r c h a l a r g a
n is b a ta n o l d i n r o q o c h ila d i va ikki taktli d v ig a te ln in g ishlash 
xusu siy atlari hosil b o 'l a d i . T o z a lo v c h i h a v o o q im i tu y n u k la ri 
y o p ilis h in in g k e c hikishi q o 's h i m c h a h a v o n i silin d rg a kirishini 
t a ’m i n la b to 'y in tir a d i.