A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

8.8-rasm . Э Р 2 0 0 rusumli el ekt r poyezd
8 .7 . T eplovozlar va ularning tuzilishi
T e p l o v o z la r x iz m a t tu rig a q a r a b y u k ta s h iy d ig a n , y o l o v c h i
ta s h iy d ig a n va m a n y o v r tu rla rig a b o i i n a d i . T e p lo v o z quyid ag i 
a s o s i y q i s m l a r d a n i b o r a t : b i r l a m c h i d v i g a t e l , u z a t g i c h l a r ,
ku z o v , e k ip a j va y o r d a m c h i jih o z la r.
T e p l o v o z la r d a b i r la m c h i dvigatel sifa tid a d izel q o kyiladi. 
T e p l o v o z g i l d i r a k l a r i d i z e l n i n g tirsa k li vali o r q a li m a x s u s
u z a t m a l a r y o r d a m i d a ay la n tirila d i. A g a r dizel vali t o ‘g ‘r id a n
to 'g T i g 'ild ir a k o 'q la r i b ila n u la n g a n b o 'ls a , b u n d a y lo k o m o tiv
d iz e lin i k a tta y u k la n is h o stid a ishga tu s h irib b o 'h n a y d i . B u n d a n
ta s h q a r i, valni a y la n tirish tezligi u n in g quvv atig a m u ta n o s ib , 
y a ’ni d iz e ln in g quvvati q a n c h a k a tta b o i s a , tezlik h a m s h u n g a
y a r a s h a b o 'la d i.
U z a t g i c h l a r t e p l o v o z n i j o y i d a n siljitish n i t a ’m in la y d i va 
dizel q u v v a tin i h a r xil te z lik la rd a h a m t o 'l i q ish latish g a im k o n
b e r a d i. U z a t g ic h l a r — elektrli, m e x a n ik va g idravlik b o i i s h i
m u m k i n .
Yordam chi t a ’m i n o t q is m la rig a q u y id a g ila r kiradi: y o qilg 'i 
tiz im i, m o y la s h h a m d a sovitish tizim la ri va b o sh q a la r .
Ekipaj qism q u y id a g ila rd a n iborat: a r a v a c h a ra m a s i, g 'i l d i ­
rak ju ftla ri, b u k s a la r va re sso r o sm a la ri. K o 'p c h ilik te p lo v o z la r d a
r a m a 2 va 3 o 'q li g 'i ld ir a k a r a v a c h a la r ig a y o n t o m o n tirgaklari 
orq a li ta y a n a d i. A sosiy r a m a n i n g o ' r t a q is m id a dizel g e n e r a t o r
u sk u n a s i j o y la s h g a n b o 'lib , d izelosti ra m a si dizel k arte ri b o 'lib
x iz m a t qiladi. A sosiy r a m a m u s t a h k a m p a y v a n d k o n s tru k s iy a d a n
ib o ra t b o 'lib , u n d a k a b in a , k u z o v , k u c h va b o s h q a y o r d a m c h i
j i h o z l a r jo y la s h a d i.
146

---

2 Т Э 1 0 В te p lo v o z i ikki seksiyali, b ir - b ir ig a u l a n g a n , b ir
p o s t d a n b o s h q a r ila d ig a n u c h g ‘ildirakli a r a v a c h a l a r d a n tu zilg an . 
K u z o v n in g o 'r t a q is m id a dizel jo y lash g an . D izel va g e n e r a t o r vali 
o ‘z a r o m u s t a h k a m b o g ‘l a n g a n . T e p l o v o z n i n g o ld i q i s m i d a
m a s h i n i s t k a b i n a s i j o y l a s h g a n .
U y e r d a b o s h q a r u v p u l t i,
k o n t r o l l y o r , n a z o r a t - o ‘lc h o v a s b o b la r i, a v t o m a t i k l o k o m o ti v
signali, r a d io s ta n s iy a va b o s h q a l a r o 'r n a t il g a n .
M a s h in is t k a b in a s i s h o v q i n d a n h i m o y a l a n g a n . M a s h in is t 
k abinasi o r tid a ikkita y u q o ri voltli k a m e r a l a r j o y la s h g a n b o 'lib ,
u n d a re v erso r, re le lar, ro s tla g ic h la r va b o s h q a e le k tr a p p a r a t l a r
j o y la s h g a n .
T e p l o v o z n i n g a k k u m u l a t o r b a ta r e y a la r i d iz e ln i o ' t o ld i-
rish, b o s h q a r u v va y o r itu v z a n jir la rin i to k b ila n t a ’m in la s h
u c h u n x iz m a t qiladi. R a m a n i n g ostki q is m ig a dizel y o n ilg'isi 
baki jo y la sh tirilg a n .