A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

5.24-rasm. Dielektrik kirituvchanlik va isrofning chastotaviy va haroratga 
bog’liqliklari. 
Relaksatsion jarayonlarni yanada chuqurroq ko‘rish uchun 
dielektrik kirituvchanlik va isrofni chastotaga bog‘lanishini 
izotermik rejimda o‘lchash talab etiladi, chunki molekulyar 
harakatchanlik intensivligini va faollashish relaksatsiya vaqtini 
turli relaksatsion jarayonlar uchun solishtirish mumkin bo‘lishini 
ta‘minlash kerak. 
va 
kattaliklarni 
bog‘lanishini 
ko‘rinishi 
5.25-rasmda 
ko‘rsatilgan. 
Bunga 
o‘xshash 
bog‘lanishlarni juda to‘g‘ri bo‘lmasa ham dielektrik spektrlar deb 
yuritiladi. Bunday o‘zgarishlar seriyasi yordamida individual 
jarayonlar relaksatsiya vaqtini haroratga bog‘lanishini olish 
mumkin.

---

226 
logf(Gts)
logf(Gts) 
5.25-rasm. Polivinilxloridni 
 jarayoni sohasida dielektrik relaksatsiya 
bog’lanishi. 
Amorf polimerlarda yuqori chastotali 
,
 
cho‘qqilar juda 
kengki, hatto relaksatsiya vaqtini haroratga bog‘lanishi chiziqli 
bo‘lishiga qaramay, yarim balandlikdagi kenglik bir necha o‘nli 
darajaga yetadi (Debay jarayoni uchun). Bu relaksatsiya jarayo-
nini nokooperativ mexanizmga egaligini ko‘rsatadi. Poliepixlor-
gidrinda 

relaksatsiya uchun
Qutbli 
2
CH Cl

guruhlarini 
C
C

bog‘ atrofida polimerni asosiy 
zanjiri bilan birgalikda aylanishiga daxldor Arrenius bog‘lanishi 
kuzatiladi. 

---

227 
 
relaksatsiya uchun faollashish energiyasini uncha katta 
bo‘lmagan qiymatlari xarakterli bo‘lib, u quyidagi jadvalda 
keltirilgan.