A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

 
 
 

---

61 
2.2. Kuchsiz va kuchli kislotali muhitlarda Na KMS va MFO 
o’zaro ta’siri 
Ma‘lumki, kislotali muhitda KMS ko‘proq protonlashgan 
shaklda bo‘lib, interpolimer komplekslarda interpolimerli vodo-
rod bog‘lar yuzaga kelishi evaziga mochevinoformaldegidli 
oligomer (MFO) ushlab qolinadi.
Ya‘ni, IV chizmada ko‘rsatilganidek, tuz bog‘larini salmoqli 
qismi buzilishi va interpolimer vodorod bog‘larini yuzaga kelishi 
bilan bog‘liq holda IPEK tuzilmasida chuqur o‘zgarish ro‘y 
beradi.
IV chizma 
Bu tuzilmaviy o‘zgarishlar tamoyili shundan iboratki, 
dastlabki olingan polimerni kompleks ―A‖ dagi, manfiy zaryad-
langan KMS segmentlari polianionlar tomonidan oligomer mole-
kulalari ekranlashgan bo‘ladi va karboksil guruhlarni proton-
lashuvi natijasida kislotali muhitda KMS ―B‖ turdagi kompleksga 
o‘tadi. ―B‖ turdagi kompleks zarralarida ortiqcha musbat zaryad-
ni olgan oligomerli molekulalar chetlarda bo‘lib boradi.
Bu zarralarga qo‘shilgan MFO molekulalari ko‘proq proton-
lashgan KMS bilan vodorod bog‘lar bilan bog‘langan bo‘lib, ular 

---

62 
bevosita bir-biri bilan tutashuvga kelishi natijasida, uch o‘lcham-
li polikondensatsiyalanishda ishtirok etish qobiliyatiga ega 
bo‘ladi, bir qism yuqori asosli aminoguruhlar esa, saqlanib (IV 
chizma), 2.1-rasmda ko‘rsatilgani kabi suvli muhitda IPK KMS–
MFS blok va pardalarini kuchli bo‘kishini ta‘minlaydi.
2.1-rasmda polikomplekslar pardalari bo‘kish koeffitsiyentini 
muhitni pH ko‘rsatkichiga bog‘lanishi keltirilgan. Polikationni 
nisbatan yuqori asosliligi, yoki MFS-2 zanjirida qandaydir miq-
dorda qatnashishi IPKga ko‘proq shishuvchanlik beradi.