A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

4.10-rasm. To’la kristallangan PE(K) va to’la amorf PA(A) issiqlik sig’imi. 
C
p
va C
V
issiqlik sig‘imlar ekstensiv kattalik. Demak, to‘la N 
komponentalardan iborat sodda aralashmasi issiqlik sig‘imlari C
p
va C
V
alohida komponentalar partsial molyar issiqlik sig‘imlari 
orqali ifodalanishi mumkin. 


1
1
,
,...,
,
, ...,
, ...
j i
N
N
V
V
i
i
i
vi
i
i
i
T p
v
C
C
T V
v
v
v C
v















Polimerlarni doimo aralashma sifatida qarash kerak, chunki 
ularning aniq alohida komponentalarga ajratib yuborish mumkin. 
Lekin, birinchi yaqinlashishda aytish mumkinki, har bir kompo-
nentani faollik koeffitsiyenti haroratga bog‘liq emas. Bu holda 
ortiqcha issiqlik sig‘im nolga teng bo‘lib, o‘zgarmas bosimda va 
o‘zgarmas tarkibli aralashmada issiqlik sig‘imni partsial molyar 

---

144 
standart issiqlik sig‘imlar yig‘indisi deb olish mumkin. Ularning 
qiymati aralashma tarkibiga bog‘liq bo‘lmaydi. 
4.11-rasm. Solishtirma issiqlik sig’imni haroratga bog’lanishi (1). Pentoplast 
solishtirma issiqlik sig’imidan harorat bo’yicha olingan hosila (pentoplast) (2). 
Issiqlik effekti yuzasini cheklaydigan to’g’ri chiziq (3) 
4.11-rasmda to‘ldirilmagan pentoplast solishtirma issiqlik 
sig‘imi va solishtirma issiqlik sig‘imning birinchi hosilasini 
haroratga bog‘lialigi ko‘rsatilgan. 
Harorat bo‘yicha differensial bog‘lanishdagi o‘zgarish 
polimer tuzilmasi o‘zgarishiga juda sezgir bo‘‘ladi. 
Haroratning -170 – -120
0
C oralig‘ida solishtirma issiqlik 
sig‘im chiziqli xarakterga ega. Differensial egri chiziqda -120 – -
150
0
C harorat oralig‘ida birinchi cho‘qqi kinetik xarakterga ega 
va yon guruhlar tebranma harakatini eritishga javobgar. -105 – -
5
0
C harorat oralig‘ida pentoplast issiqlik sig‘imi ortib boradi, 
solishtirma issiqlik sig‘imni birinchi hosilasini harorat bo‘yicha 
bog‘lanishini chiziqli ko‘rinishga biroz salbiy koeffitsiyent bilan 
aproksimatsiyalanadi. Keyin issiqlik sig‘imni haroratga bog‘liqli-
gining 5 – 20
0
C harorat oralig‘ida issiqlik sig‘im sakrashi 
kuzatiladi. Bu asosiy kinetik o‘tishga mos bo‘lib, makrozan-
jirlarni segmental harakatchanligini eritilishiga o‘tishni bildiradi. 
Diffirensial egri chiziqdagi kelgusi 20 – 25 
0
C oraliqdagi cho‘qqi 

---

145 
xona haroratida uzoq muddat ushlab turilishi (toblash) natijasida 
shakllangan kam tartiblangan tuzilmalar erishiga javob beradi. 
Pentoplast issiqlik sig‘imini haroratga bog‘liqligidagi 150 – 
190
0
C harorat oralig‘ida kuzatiladigan cho‘qqi, asosiy erish 
fazaviy o‘tishiga javob beradi. Uning yuzasi yuqorida 
aytilganidek, fazaviy o‘tish issiqlik effektiga mutanosib.