A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

4.12-rasm. Termodinamik potensialni va uning hosilasini birinchi tur fazaviy 
o’tishdagi (a), ikkinchi turdagi (b) va shishalanishdagi (v) o’zgarishi. 
Polimerlarda qisman erish ham issiqlik sig‘imni erish soha-
sida xarakterli o‘zgarishga olib keladi. U issiqlik sig‘imni 
haroratga bog‘liqligida quyidagicha aks etadi. Solishtirma issiqlik 
sig‘im qiymati orta boshlaydi (avval sekin keyin tez) va 

---

147 
bog‘lanishda chekli maksimumga ega cho‘qqi paydo bo‘ladi 
(4.13-rasm). 
a
b 
4.13-rasm. Izotaktik polipropilenni issiqlik sig’imini (a) va entalpiyani erish 
sohasida (b) haroratga bog’lanishi. Erish nuqtasidagi hol uchun faraz qilingan 
egri chiziq yo’li punktir bilan belgilangan. 
Yuqorimolekulyar va quyimolekulyar shishalardagi ko‘p 
sonli issiqlik sig‘imni va issiqlik kengayish koeffitsiyentini 
tadqiqoti ko‘rsatadiki, shishalanish sohasida bu kattaliklarni ham 
sakrab o‘zgarishi kuzatiladi (4.14-rasm). 
4.14-rasm. Politsiklogeksil metakrilatni shishalanish sohasida issiqlik hajmiy 
kengayish koeffitsiyentini haroratga bog’lanishi. 
4.15-rasmda polimetilmetakrilat issiqlik sig‘imini harorat 
bo‘yicha o‘zgarishini umumiy ko‘rinishi keltirilgan bo‘lib, 

---

148 
polimerlar va KMdagi fizikaviy o‘tishlarni issiqlik fizikasi 
usullari yordamida tadqiq etish imkoniyatlari ko‘rsatilgan. 
4.15-rasm. Polimetilmetakrilat issiqlik sig’imini haroratga bog’lanishi 
 
 
4.7. 
KM va polimerlarning issiqlik o’tkazuvchanligi 
 
Issiqlik o‘tkazuvchanlikni analitik tadqiq etish, asosiy fizik 
kattalik – haroratni fazo-vaqt koordinatasida o‘zgarishini 
o‘rganishga olib keladi (4.16-rasm). Ya‘ni, T = f(x, y, z, t) 
bog‘lanishni topishga intilinadi, bu yerda x,y,z fazoviy 
koordinatalar, t – vaqt. 

---

149