A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion
Download 6.21 Mb. Pdf ko'rish
|
Nurmurodov S.D. Materialshunoslik va konstruksion materiallar texnologiyasi
C ho‘zilisli
mm hisobida 1110 kg 1010kg mm A |Chn‘ziluh 880kg 1.14-rasnu Kam uglerodlipo‘lat namunani cho‘zilishga sinashdagi deformatsiya egri chizig‘i. Cho'zilishdagi mustahkamlik chegarasi quyidagi matematik ifoda yordamida aniqlanadi: * - 4 ro Pb- sinashdagi eng katta kuch, kg; F0 - namunaning sinashdan oldingi ko‘ndalang kesimi yuzi, mm2. Qotishmaning cho‘zilishdagi mustahkamlik chegarasini aniqlash orqali plastik xossalarini nisbiy cho‘zlishi va torayishini ham aniqlash mumkin. Qotishmaning nisbiy uzayishi quyidagicha topiladi: j. _ /, - 10 л лпо/ bu yerda, l0-namunaning deformatsiyalanish- ~ ~ dan oldingi uzunligi, mm; lj-namunaning deformatsiyalanishdan keyingi uzunligi, mm. Qotishmaning nisbiy torayishi quyidagicha topiladi: _ Fa -F x 100n/ bu yerda, F0 - namunaning sinashdan oldingi F0 ko‘ndalang kesimi yuzi, mm2; Fi - namunaning cho‘zilgandan keyingi ko‘ndalang kesimi yuzi, mm2. 23 Qotishmaning zarb kuchlariga ta’siriga sinmay qarshilik ko‘rsatishi zarbiy qovushoqligi deyiladi. Zarb kuchlari ta’sirida bo‘ladigan buyumlar (tirsakli vallar, shatun, porshen, vagon o‘qlari) dinamik kuchlar ta’sirida ishlaydi. Zarbiy qovushoqlikka sinaladigan qotishmalardan maxsus namuna (DS 9454 - 78) tayyorlanadi va mayatnikli kopyorda sindiriladi (1.15-rasm). Namunani sindirish uchun sarflanadigan A ishning, namunaning singan joyi ko‘ndalang kesimi yuzi F ga nisbati zarbiy qovushoqlikni beradi: _ A _ Q l j c o s p - c o s a ) bu yerda, Q - mayatnik og‘irligi, U h ~ p ~ p kg; 1 - mayatnik radiusi, mm; a - mayatnikning zarbgacha ko‘ta- rilish burchagi; p - mayatnikning zarbdan keyingi ko‘tarilish burchagi. Qotishmaning tuzilishini oddiy ko‘z, lupa hamda mikroskop yordamida tekshirish makroanaliz deyiladi. Makronuqsonlarga darzlar, g‘ovaklar, qotishmada ba’zi elementlaming notekis taqsimla- nishi (likvatsiya) kabi nuqsonlar kiradi. 1.15-rasm. Mayatnikli кору or va namuna. Sinish yuzalarini o ‘rganish ham makroanalizga kiradi. Sinish uch turga boMinadi. Agar sinish yuzasi g‘adir-budur bo‘Isa, buyum materiali deformatsiyaga uchramasdan, mo‘rt sinadi. Sinish yuzasi yaltiroq bo‘lib, yuzada sinish markazi vujudga kelib, shu markazdan sinish tolalarining yo‘nalishi ko‘rinib tursa, qovushoq sinish deyiladi. Bunday sinish juda katta deformatsiya natijasida sodir boMadi. Toliqish natijasida sinish ham qovushoq sinish kabi sodir boMadi va 24 darz paydo boMishi, uning kattalashishi buyumning sinishi bilan yakun topadi. Qotishmalaming ichki tuzilishini o'rganish mikroanaliz deyiladi. Mikroanaliz orqali donalar tarkibini, ulardagi nuqsonlami, dislokatsion tuzilishni, donalar oMchamlarini aniqlash mumkin. Buning uchun 1500-2000 marta katta qilib ko‘rsatadigan optik yoki elektron mikroskoplar ishlatiladi. Elektron mikroskoplar buyumni 100 000 dan 500 000 martagacha kattalashtirib ko‘rsatadi. Elementar kristall panjaraning turlari rentgen nurlari ta’sirida o ‘rganiladi. Kristall panjaradagi atomlar joylashuvi, panjara parametrlari va dislokatsiya zichligi kabi kattaliklar rentgenografiya usulida o‘rganiladi. Download 6.21 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling