A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

6.7-rasm. Ekstruzion mashinaning sxemasi: 1-buyum; 2-mundshtukli 
kallak; 3-qizdirish zonasi; 4- transportyor; 5- yo naltiruvchi dorn;
6-shnek.
rotordir, u polimemi vintli yuzalari yordamida o‘q yo‘nalishida (xuddi 
qiyma mashinasidagi kabi) surib beradi; vint aylanganda vint 
qadamining kichrayishi yoki 
kanal chuqurligining kamayishi
93

---

natijasida material siqiladi. Ta’minlagichning silindrik gilofida 
surilayotgan sochiluvchan material o ‘z yo‘lida qizdirish zonasi (3) dan 
o ‘tadi, qizdirish zonasining harorati, ishlov berilayotgan polimer 
turiga qarab, 10 dan 400 °C gacha boiadi. Yumshagan polimemi 
shnekning uchi mundshtuk (
2
) li kallakka itarib beradi, mundshtukda 
teshik b o iad i, bu teshikning shakli hosil qilinadigan buyumlaming 
kesimi shakliga o ‘xshash qilib tayyorlanadi. Buyumlarda teshik hosil 
qilish lozim b o isa, dom (5) (yo‘naltiruvchi) dan foydalaniladi, kesimi 
yaxlit buyum olish kerak boiganda esa dom ishlatilmaydi. 
Mundshtukning teshigidan chiqayotgan buyum (1) ni transportyor (4) 
olib ketadi.
Polietilen va boshqa termoplastlaming asosiy miqdori ekstru- 
ziyalash y o ii bilan ishlanadi, bu usul termoreaktiv smolalami va 
kompozitsiyalami, shuningdek, sellulozani qayta ishlash (buyumga 
aylantirish) uchun ham qoilaniladi.
Ba’zi termoplastlardan (masalan, polietilen, polivinil xlorid, 
polistirol, selluloiddan) plyonkalar va boshqa buyumlar quvurlami 
dam berib shishirish y o ii bilan olinadi.
Idishlar (butillar, 
flyagalar 
va 
b.) 
ajraluvchi 
qoliplarda 
tayyorlanadi, bu qoliplarga quvuming qizdirilgan bir b oiag i joylanib, 
unga dam beriladi (shishiriladi).
Plyonka hosil qilish uchun termoplast ekstruziyalash mashina- 
sining ish silindri (
8
) dan (
6
.
8
-rasm) kallak (7) ga o ‘tkaziladi va 
mundshtuk (
6
) bilan dom (5) orasida hosil boiadigan halqasimon 
tirqish orqali siqib chiqariladi, natijada quvur hosil boiadi. Bu quvur 
kallakka magistral bo‘ylab (pastda strelka bilan ko‘rsatilgan) dom 
orqali keluvchi havo bosimi ta’sirida shishiriladida, so‘ngra 
sovitkichga o'tkaziladi, sovitkich quvuming sirtiga sovuq havo 
haydaydi (zona 4), shundan keyin quvur yo‘naltimvchi roliklar (2) va 
qamrovchi roliklarga o‘tadi. Qamrovchi roliklar quvur shaklidagi 
plyonkani qapishtirib, yassilaydi, yassilangan quvuming ikki cheti 
qirqilib tasma hosil qilinadi. Hosil qilingan qo‘sh tasma eni havo 1400 
mm li rulon tarzida baraban (3) ga o ‘raladi. Quvuming diametri 
(binobarin, plyonkaning qalinligi ham) havo bosimi ta’sirida 
avtomatik rostlanadi.
94

---