A. Y. V a h o b o V, T. S. M a L ik o V

chiqaradi.
X X a s r n in g b o s h la r id a m o liy a g a o id M .B o g o le p o v , 
V.Tverdoxlebov, A.Bukovetskiy va P.G enzellarning asarlari paydo 
bo‘ldi.
S h o 'r o la r d a v rid a m o liy a f a n in in g ta r a q q iy e t is h id a  
V .D y a c h e n k o , A .A lek sa n d r o v , A .B irm a n , E .V o zn e s en sk iy , 
V .Chantladze, B.Boldirev, V .R odionova, P.Nikolskiylar o'ziga xos 
tarzda yon d a sh g a n la r. U la rn in g asarlari h o z irg i kunda o ‘z 
ah am iyatin i y o ‘qotgan b o ‘lsa -d a , fikrim izch a, keyingi yillar 
tadqiqotchilari uchun qiziqarli predm et bo'lishi shubhasiz.
M oliya taraqqiyotida va nazariy masalalarini tadqiq etishda 
o'zbekistonlik m oliyachi olim larning ham munosib hissasi bor. Bu 
b o r a d a p r o f. H .R .S o b ir o v , d o t s . X .M .M u r a t o v , d o ts . 
H .H .M u h a m e d n a z a r o v , p r o f. F .S h .S h a m s u d d in o v , p r o f. 
Q .A .Y ah’yoev, prof. O .O .O lim jon ov, prof. T .S.M alikov, prof. 
N .H .H a y d a r o v , prof. O .K . Im in o v , prof. A .S .Jo'raev, prof.
35

---

A.V. Vahobov. T.S. M alikov
M .I.Almardonov, prof. N.X.Jumaev, prof. N .R .Q o'zieva va 
boshqalarning qarashlari o‘z o'rniga ega.
Bahs-munozara va nazorat uchun savollar
• «Moliya» so‘zi, eng awalo, qanday m a’nolarni anglatadi?
• Moliyaning vujudga kelish shart-sharoitlari nimalardan iborat?
• Moliya va moliyaviy munosabatlarning mohiyati haqidagi 
tasawurlar vaqt o‘tishi bilan o‘z ko‘rinishini qanday o‘zgartirib 
borgan?
• M oliyaning ijtim o iy -iq tiso d iy m o h iy ati, ta ra q q iy o t 
qonuniyatlari, tovar-pul munosabatlarining qamrab olish sohasi va 
ijtimoiy takror ishlab chiqarishdagi roli nimalar bilan belgilanadi?
• Tarixiy kategoriya sifatida m oliyaning vujudga kelishi 
nimalarga bog‘liq?
• Moliya deb nimaga aytiladi?
• Moliyaviy munosabatlarning farqlanuvchi xarakterli belgilari 
nimalardan iborat?
• Moliyaning xarakterli belgilariga nimalar kiradi?
• Moliya kimlar (nimalar) o'rtasida vujudga keladigan pul 
munosabatlarini ifodalaydi?
• 0 ‘zining moddiy mazmuniga ko‘ra moliya nimalami ifoda 
etadi?
• Moliyaviy munosabatlarning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati 
qanday savolning tadqiq qilinishi orqali namoyon bo‘ladi?
• Taqsimlash jarayonlarida moliyadan tashqari yana qanday 
iqtisodiy kategoriyalar ishtirok etadi?
• Moliyaning baho, ish haqi, kredit va boshqa iqtisodiy 
kategoriyalar bilan o‘zaro bog‘liqligi va farqli jihatlari nimalardan 
iborat?
• Moliyaning mohiyati nimalar orqali namoyon boTadi?
• Moliya qanday funksiyalarni bajaradi?
• Eng awalo, moliyaning taqsimlash fimksiyasi qaerda namoyon 
bo‘ladi?
• Asosiy daromadlar MDni moddiy ishlab chiqarish ishtirok- 
chilari o‘rtasida taqsimlash jarayonida qanday guruhlarga bo‘linadi?
36

---

M sM m
• Qanday qayta taqsimlashlar natijasida ikkilamchi yoki «kelib 
chiquvchi» daromadlar tashkil topadi?
• Moliya yordamida amalga oshiriladigan YalM va MDni 
taqsimlash va qayta taqsimlashning pirovard maqsadi nimalardan 
iborat?
• Moliyaning taqsimlash funksiyasi nimalami amalga oshirishga 
imkoniyat va shart-sharoitlar yaratib beradi?
• Moliya nazorat funksiyasining asosini nima tashkil etadi?
• Moliya nazorat funksiyasining eng muhim vazifalari nima- 
lardan iborat?
• Bozor munosabatlariga o ‘tish sharoitida moliyaning nazorat 
funksiyasi nimalarga yo'naltiriladi?
• Moliyaning nazorat funksiyasi amaliyotda qanday organlar- 
ning faoliyatlari orqali namoyon bo‘ladi?
• Moliyaning funksiyalari nima orqali amalga oshiriladi?
• Takror ishlab chiqarish jarayoni o‘z ichiga qanday bosqichlami 
oladi?
• Takror ishlab chiqarish jarayonining har bir ishtirokchisi o ‘ziga 
tegishli bo'lgan daromadni qanday qismlarga bo‘ladi?
• Jami ijtimoiy mahsulot va yalpi ichki mahsulotning bir- 
biridan farqlari, ularning afzallik va kamchilik tomonlari nim a­
lardan iborat?
• Jami ijtimoiy mahsulotning umumiy taqsimlanish tartibi 
qanday?
• Jami ijtimoiy mahsulot qanday ikki asosiy qismdan iborat?
• Nega hukumatlari soliqlar orqali shaxsiy daromadlarni cheklab 
qo'ygan mamlakatlarda iqtisodiyot o ‘sish asosiga ega emas deb 
qabul qilingan?
• Iste’mol fondining tarkibiy qismlariga nimalar kiradi?
• Ijtimoiy iste’mol fondlarining asosiy qismi nima orqali amalga 
oshiriladi?
• Takror ishlab chiqarish jarayonining har bir bosqichida moliya 
qanday shaklda va tartibda ishtirok etadi?
• Taqsimlash jarayoniga davlat aralashuvining balanslashtirilgan 
chegaralari buzilsa, butun takror ishlab chiqarish jarayoni izdan 
chiqadimi? Nega?
37

---

A .V . V ahobov, T.S. M a lik o v