Abdulla qodiriy nomidagi jizzax
Download 4.09 Mb. Pdf ko'rish
|
2020 УМУМИЙ МАЖМУА
GLOSSARIY 439 инглиз рус ўзбек Изоҳ Mind Психика Психика Бевосита кузатилмайдиган, лекин қўшимча ифодалар орқали аниқланадиган яққол бўлмаган воқелик. Mental processes Психические процессы Психик жараёнлар У ёки бу психик махсулт ва натижаларни (психик образлар, холатлар, тушунчалар, хиссиёт ва х.к.) хосил қилувчи, шакллантирувчи ва ривожлантирувчи жараён. Mental situation Психические положения Психик ҳолатлар Психик ҳаёт шакллари, диққат, ҳиссиёт, ирода жараёнларига айтилади. П.Ҳ. (хушчақчақлик, руҳланиш, сиқилиш, зийраклик, қатъийлик, тиришоқлик в.б.) шахсларда маълум даражада барқарор бўлиб, уларнинг муайян хусусиятига ҳам айланиб қолади. Psychology Психология Психология Одамнинг объектив борлиқни сезги, идрок, тафаккур, туйғу-ҳиссиёт ва бошқа психик холатлар орқали акс эттириш жараёнини ўрганадиган фан. Determinism Детерминизм Детерминизм (лотинча demmerminara - белгилайман) тамойилининг, яъни табиат, жамият ҳодисаларининг, шу жумладан психик ҳодисаларнинг объектив сабаблар билан белгиланлиги ҳақидаги таълимот Behaviorism Бихевиоризм Бихевиоризм унинг намоёндалари Э.Торндайк ва Дж.Уотсонлар ҳисобланади. «Бихевио- ризм» инглиз тилида “ҳулқ-атвор” деган маънони билдиради. Freudism Фрейдизм Фрейдизм веналик психиатр З.Фрейд асос солган. 440 Унинг фикрича, одам моҳиятига кўра ҳайвонга ўхшайди. Одамнинг хулқ-атвори ва хара- катлари иккита тамойил- га: роҳатланиш ва реал- лик тамойилига бўйсун- дирилган бўлади. Бу оқим ҳам инсоннинг он- гига ишонмайди З. Фрейд ўзининг психологик назариясини одам ҳақидаги, жамият ва ма- даният ҳақидаги умумий таълимотга айлантирди. Gestaltpsychology Гештальтпсихология Гештальтпсихология Geshtaltni inglischa tarji- masi “Konfuguratsiya” yoki oddiy kilib “uyishik butun”. Shuning uchun geshtalt-psixologiyasi at- omistik va molekulyar yondashuvlarga karshi tura oladi. Bu bilan birgalikda inson murakkab bulaklarn- ing kolleksiyasi yoki ele- ment kilib emas buyumni butun kabul kiladi. Geshtalt-psixolog , sezgilar yoki idrok ma’nosi har doim umumiy vaziyat bi- lan bog’lik. Narsa jinsdagi alokadek kabul kilinadi Principle Принцип Тамойиллар Тадқиқ этилаётган объектни мазмунли баён этиш, тажрибамаълумотларига эга бўлиш муолажаларини режалаштириш, уларни умумлаштириб, изоҳлаш, шунингдек, илмий фаразларни илгари суриб, уларни текшириш имконини беради. Identification Идентификация Идентификация Ижтимоийлаштир ишнинг муҳим механизми бўлиб ҳисобланади. Clinics method Клинический метод Klinik metod Eksperimental va dif- ferensial usullar odatda insonning hatti- harakatlarini umumiy fak- tlarini o’rganishga qaratil- 441 gan bo’lsa,klinik usul esa individual xususiyatlarni o’rganishga qaratilgan. Kliniik usul qo’llanilishida atrof-muhit shifoxona ruhida bo’lganligi.sababli, bemor o’zini shifoxon- adagidek sezadi, ya’ni shifoxonada insonlar davo topganidek, u ham masla- hat olishini davodek qabul qiladi. Psychophysical method Психофизические методы Психофизик метод Psixologiyada jismoniy va ruhiy holatlar bog’liqligini o’rganadigan bo’lim psixofizika deb nomlanadi. Shu ma’noda, psixofizika atamasiga ba’zi psixologik holatlar (masalan vazn, yorqinlik va shovqinni his qilish kabilar)ni o’rganishda fizik moslamalarni qo’llashni kiritishimiz mumkin. Uyqu, oraliq xotira kabi boshqa qiyin psixologik hodisalarni o’rganishda ham psixofizika qo’l keladi. Nervous system Нервная система Nerv tizimi Тирик мавжудотларнинг эволюция натижасида ўзини такомиллаштириб бориши билан уларнинг организмларида ўз зиммасига ривожланиш, ҳулқ-атвор ва яратиш кабиларнинг бошқаруви вазифасини олган махсус орган Neuron Нейрон Neyronlar nerv hujayrasi, nerv tizimining asosiy tuzilmasi Brain Мозг Miya yuqori tashkil etilgan materiya Endocrine systym Эндокренная система Endokrin tizimi Markaziy nerv tizimining tor aloqasida ikkinchi aloqa tizimi ya`ni endokrin tizimi joylashgan. Instinct Инстинкт Instinkt U yoki bu biologik turga xos, tug’ma biologik shartlangan xulq-atvor. 442 Consciousness Сознание Онг Онг инсон томонидан воқеликни акс эттиришнинг юксак даражаси Synapse Синапс Sinaps aksonning signal uzatuvchi tugash qismi va ushbu signalni qabul qilu- vchi dentritning tutashgan qismi. Synapse call Синаптик промежуток Sinaptik oraliq akson va signal qabul qiluvchi neyron o’rtasidagi kichik oraliq. Heritability Наследственность Irsiyat organizmlarning o‘z belgi va hususiyatlarini nasldan-naslga o‘tkazish xossasidir. Axon Аксон Akson tolasining uchi tar- moqlangan bo’lib, u signal- larni boshqa neyron yoki mushaklarga uzatadi Dendrite Дендрит Dendrit neyronning tarmoqlangan kalta o’simtalari bo’lib, signallarni qabul qiladi va hujayralarga impuls uzatadi Gen Ген Jins – psixologiyada biologic va ijtimoiy omillarning ta’siri va erkak yoki ayol farqlarini aniqlashtirish xususiyatidir Attribution theory Теории атрибуция Attributsiya nazariyasi bu biz boshqalar xulq- atvorini idrok etishimiz. Bu teoriyaga asosan inson- ning aniq bir holatda xulq- atvorini baxolashimizda unga ta’sir qiluvchi tashqi omillar, yoki ichki omillar ( ustanovkalar, mativlar, shaxsiy sifatlar) haqidagi hulosamiz. The attitude Аттитюд (Установка) Attityud inson tomonidan ijtimoiy ob’yekt, inson yoki vaziyatning qimmatini, mazmun-moxiyatini, manosini his qilish. Roll Рол Roll aniq ijtimoiy mavqeyga ega kishining kutilgan hatti-harakatlarini bajarishi. Ijtimoiy rollarning shaxs shakillanishiga ta’siri juda katta. Shaxs o’zi baja- 443 rayotgan ro’llar tufayliy, turliy munosabatlarga kiri- shadi Egocentricity Эгоцентризм Egosentrizm (lot. “Ego” — men va “centrum” — doira markazi)— insonning o‘z fikr-o‘ylari, manfaatlari doirasida qotib qolganligi, buning oqibatida atrof- muhitga va odamlarga oid bilimlarini hamda o‘zgalarga munosabatini o‘zgartira olmasligi. Alturizm Альтуризм Altruizm hech qanday manfaatni kutmagan holda boshqalarga yordam ber- ish.. Adaptation Адаптация Adaptatsiya shaxsning o‘z ichki xususiyatlarini o‘zi yashayotgan muhit xususiyatlaridan kelib chiqqan holda o‘zgartirishi. Discrimination Дискриминация Diskriminatsiya umumiy tushunchada tan olmasliknimaqsad qilgan yoki tenghuquqlilik hamda uni himoya qilishni rad etgan, tenghuquqiylik tamoyili va insoniylik qadr-qimmatini kamsituvchi har qanday ajratish, tahqirlash yoki cheklash. Tolerance Толерантность Tolerantlik kengfe’llik ma’nosida “tolerantia” so‘zidan olingan bo'lib, o’zgalarning xulq-atvori, e’tiqodlari va qadriyatlarini erkin qabul qilish imkonini beruvchi ruhiy tayyorgarlik; o‘zgalarning turmush tarzi, xulq-atvori, odatlari, his- tuyg‘ularini bildiradi. Aggression Агрессия Agressiya boshqa tirik jonzotga u buni istamagan vaziyatda haqorat yoki ziyon yetkazishni maqsad qilib qo‘ygan fel-atvorning har qanday shakli. Auto-agresive behavior Аутоагрессивная поведения Autoagressiv xulq-atvor agressivlikning bir shakli bo‘lib,unda agressi- 444 ya shaxsning o'ziga qarshi yo‘naltirilgan bo‘ladi. Emotion Эмоция Эмоция шахснинг воқеликка ўз муносабатини ҳис қилишидан келиб чиқадиган, унинг эҳтиёж ва қизиқишлари билан боғлиқ бўлган ёқимли ёки ёқимсиз кечинмаларидир. Activity theory Теория активность Фаоллаштириш назарияси Бу назарияга кўра, эмоционал ҳолатлар бош мия қуйи қисми найининг ретикуляр формацияга таъсири билан белгиланади, чунки бу тузилма организмнинг фаоллиги даражасига жавоб беради. Ҳиссиётли ифодаланишлар эса асаб тизимининг бирор бир сескантирувчига жавобан фаоллик даражасининг ўзгаришидир. Will Воля Ирода shahsning ongli harakatlarida, o'z-o'zini bilishida ifodalanadigan, ayniqsa maqsadga erishish yo'lida uchraydigan jismoniy va ruhiy qiyinchiliklarni engib 445 chiqishda namoyon bo'ladigan ihtiyoriy faolligidir. Jifferiness Чуство Ҳиссиёт Бу жуда мураккаб психик ҳодисалар. Аҳамиятга эга бўлган ҳиссиётларга қуйидаги эмоционал ҳолатлар турларини киритиш мумкин: ҳиссиёт аффектлари, кайфиятлар, эҳтирослар, стресслар, фрустрациялар, ҳиссиётларнинг эмоционал тони, эмоционал муносабат. Affect Аффект Аффект субъект учун долзарб бўлган ҳаётий шароитларининг кескин ва кутилмаганда ўзгариши билан боғлиқ равишда пайдо бўладиган ва аниқ ифодаланган ҳаракатли висцерал (ички органик) намоён бўлиш бирга кузатиладиган кучли ва нисбатан қисқа муддатли эмоционал ҳолат. Mood Настроение Кайфият бу у ёки бу эмоцияларнинг барқарор кечинмаси. Узоқ давом этувчи, ҳулқ-атворни безовчи эмоционал ҳолат. Stress Стресс Стресс инсон организмини ҳаддан ташқари зўриқиш натижасида пайдо бўладиган танглик жараёнидир. Frustration Фрустрация Фрустрация тушкунлик, маълум мақсадга эришишда умидларнинг парчаланиши билан кечадиган инсон муваффақиятсизлигининг эмоционал оғир кечинмаси. Sensation Ощущения Сезги атрофимиздаги нарса ва ҳодисаларнинг сезги аъзоларимизга бевосита таъсир этиши натижасида уларнинг айрим белги ва 446 хусусиятларини миямизда акс эттирилишини Analyzer Анализатор Анализатор ташқи ва ички муҳитдан келадиган таъсиротларни қабул қилиб олиб, физиологик жараён бўлган қўзғалишни психик жараёнга, яъни сезгиларга айлантирувчи нерв механизмлари тизими. Prosopagnosia Просопагнозия Просопагнозия Мия пўстлоғининг чакка қисми бузилганда, инсон юзини таниш жавобгарлиги йўқолади ва бу касаллик Download 4.09 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling