Abdullayeva sarvinoz

Himmat –birovga qilinadigan yaxshilik, marhamat, yordam, saxovat, 
olijanoblik (O’.T.I.L. II tom 698-bet) ma’nosini, muruvvat esa odamgatchilik 
yuzasidan qilingan yaxshilik;saxovat, himmat (O’.T.I.L. I tom 482-bet) 
ma’nolarini bildiradi. Mazkur o’rinda himmat leksemasida muruvvat leksemasiga 
nisbatan “saxovatlilik, karamlilik’ semasi kuchliroq va bu banddada badiiylikni, 
ma’noda jozibani, aniqlikni yuzaga keltirmoqda. 
Ma’lumki, tilning boyligi va nutqning jozibadorligi, ta’sirchanligini 
ta’minlashda sinonimlarning ahamiyati katta. Sinonimik qatorni tashkil etgan 
so‘zlar qaysidir ma’no qirralari bilan bir-biridan farqlanadi va o‘z navbatida ma’no 
nozikligini ta’minlaydi. “Sinonimlar nutqda qaytariqlarga yo‘l qo‘ymaslik, nutqni 
ravon tuzish imkoniyatini beradi.“
23
Qarindan chiqarding, qarinqa kirur, 
23
O‘zbek tili leksikologiyasi. Toshkent :1981-yil 244-bet. 

---

35 
Shakardin igidtim,yilanqa berur. 
Esizim tiriglik, esizim tiriglik, 
O’kunchun sig’it birla go’rka kirar 
*** 
Qorindan chiqarur, yana kirguzur, 
Shirin parvarishlabilonga berur, 
Esiz bu tiriklik, esiz bu hayot, 
O’kinch-nolabirla u go’rga kirur. 
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 
O’kunchun-O’kinch, sig’it-nolaso’zlari ijodkor talabi bilan mazkur she’rda
kontekstual sinonimlik munosabatiga kirishtirilgan. Bunda o’kinch- “nomaqbul, 
ko’ngilsiz ish, hodisa va uni tuzatib bo’lmaslik tuyg’usi tufayli yuz beradigan 
g’amginlik, xafalik”(O”TIL. IV, 145-bet) ma’nosini, nolaleksemasi esa-“g’am-
alam, hasrat ifodalovchi ayanchli ovoz” (O”TIL.III.52-bet) ma’nosini bildiradi.
Bir-biridan farq qiluvchi ma’no bildirgan leksemalar bir sinonimik qatorda kelib