Abdusalimova Gulshoda Mavzu:İV guruh elementlari c misolida

1. Leblan usuli. 1781-yil Fransiyalik olim Leblan yaratgan. Buning uchun osh tuziga konsentrlangan sulfat kislota qo'shiladi:
2NaCl + H₂S0₄ = Na₂S0₄ + 2HC1
Natriy sulfatni ohak va ko‘mir bilan aralashtirib pechda kuydiriladi:
2C + Na₂S0₄ = Na₂S + 2C0₂
Na₂S + CaC0₃ = Na₂C0₃ + CaS
Olingan HCI xlorid kislota olishiga ketadi. CaS — oltingugurt olish uchun sarflanadi.
Kamchiliklari. Olinadigan moddalar qimmat. Sodaning sifati yaxshi emas.


2. Solvey usuli. Suvda kam eriydigan gidrokarbonatlar hosil bo‘lishiga asoslangan. Bunda NaCl hamda NH₄HC0₃ orasidagi reaksiyadan foydalaniladi. Jarayon quyidagicha amalga oshiriladi. Kalsiy va magniy ionlaridan tozalangan osh tuzini ammiak bilan to‘yintirib C0₂ yuboriladi. Shunda NaHC0₃ cho'kmasi tushadi. Buni filtrlab NH₄C1 ajratib olinadi:
NaCl + NH₄HC0₃ = NaHCO₃ + NH₄C1 yoki reaksiya:
NaCl + NH₃+ C0₂ + H₂0 = NaHC0₃ + NH₄C1
Agar gidrokarbonat kuydirilsa:
2NaHC0₃ = Na₂C0₃ + H₂0 + C0₂
C0₂ kalsiy karbonatdan olinadi:
CaC03 = CaO + C02
CaO ammiakni regeneratsiya qilishda ishlatiladi:
CaO + H20 = Ca(OH)2
Са(ОН)₂ + 2NH₄C1 = СаС1₂ + 2NH₃ + 2Н₂0
Solvey usuli bilan olingan soda 98,5% natriy karbonat, 0,75% osh tuzi, 0,03% natriy sulfat tutadi.Bu usulda hozirgi paytda 0 ‘zbekistonda soda ishlab chiqarilmoqda
.
3. Elektrolitik usul. Buning uchun dastlab osh tuzining suvli
eritmasi elektroliz qilinib, olingan natriy gidroksid C 0 ₂ bilan
to'yintiriladi:
NaOH + C0₂ = NaHCO₃
Soda juda muhim mahsulot. U shisha olishda, sovun ishlab chiqarishda, to‘qimachilik sanoatida va suvning qattiqligini yo‘qotishda kerak bo'ladi.
Ichimlik sodasi NaHC03 100 g suvda xona haroratida 7 g ichimlik sodasi eriydi. Tibbiyotda va oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi. Muhim o‘g‘itlardan biri karbamid hisoblanadi:
C0₂ + 2NH₃ = (NH₄)₂CO₃ + H₂0
Suvda yaxshi eriydigan kristall modda (suyuqlanish harorati 132,7°C). 0 `g`it sifatida, polimerlar va farmatsevtik preparatlar (veronal, lyuminal) olishda ishlatiladi. Yuqorida ko`rsatilganlardan tashqari COCl<sub>2</sub>, CC<sub>14</sub>, COS, CS<sub>2</sub>va H<sub>2</sub>CS<sub>3</sub> ma`lum.