Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti fizika fanidan masalalar
Qattiq jismlarnig aylanma harakati
Download 2.72 Mb. Pdf ko'rish
|
Fizika fanidan masalalar to\'plami 1-qism
|
1.3. Qattiq jismlarnig aylanma harakati
kuchning biror aylanish o‘qiga nisbatan momenti quyidagi formula bilan ifodalanadi: bu yerda, – aylanish o‘qidan kuch yo‘nalgan to‘g‘ri chiziqqacha bo‘lgan masofa. Moddiy nuqtaning biror aylanish o‘qiga nisbatan inersiya momenti deb kattalikka aytiladi, bunda – moddiy nuqtaning massasi va – nuqtaning o‘qdan uzoqligi. Qattiq jismning o‘z aylanish o‘qiga nisbatan inersiya momenti quyidagicha bo‘ladi: bunda integral jismning butun hajmi bo‘yicha olinadi. Integrallab, quyidagi formulalarni olish mumkin: 1) Yaxlit silindrning (diskning) o‘z o‘qiga nisbatan inersiya momenti 38 bu yerda, – silindrning radiusi va – uning massasi. 2) Ichki radiusi va tashqi radiusi bo‘lgan g‘ovak silindrning (gardishining) o‘z o‘qiga nisbatan inersiya momenti Yupqa devorli kovak silindr uchun bo‘lganligi uchun 3) radiusli bir jinsli sharning o‘z markazidan o‘tuvchi o‘qqa nisbatan inersiya momenti 4) uzunlikdagi bir jinsli sterjenning o‘rtasidan tik ravishda o‘tgan o‘qqa nisbatan inersiya momenti Agar biror jismning o‘z og‘irlik markazidan o‘tuvchi o‘qqa nisbatan inersiya momenti ma’lum bo‘lsa, u holda jismning shu o‘qqa parallel bo‘lgan ixtiyoriy o‘qqa nisbatan inersiya momenti quyidagi Shteyner formulasidan topiladi: bu yerda, – jismning massasi va – jism og‘irlik markazidan aylanish o‘qigacha bo‘lgan masofa. Aylanma harakat dinamikasining asosiy qonunining tenglamasi quyidagicha ifodalanadi: 39 bu yerda, – inersiya momenti ga teng bo‘lgan jismga qo‘yilgan kuch momenti; – jism aylanma harakatining burchak tezligi. Agar bo‘lsa, u holda bu yerda, – aylantiruvchi kuch momenti ning ta’sirida jismning olgan burchak tezlanishi. Aylanma harakat qilayotgan jismning kinetik energiyasi bu yerda, – jismning inersiya momenti va – uning burchak tezligi. Ilgarilanma harakat dinamikasining tenglamalari bilan aylanma harakat dinamikasining tenglamalari quyidagi jadvalda taqqoslang. Ilgarilanma harakat Aylanma harakat Nyutonning ikkinchi qonuni yoki yoki Harakat miqdorining saqlanish qonuni Harakat miqdori momentining saqlanish qonuni Ish va kinetik energiya 40 Fizik mayatnikning tebranishlar davri bu yerda, – mayatnikning aylanish o‘qiga nisbatan inersiya momenti, – mayatnikning massasi, – aylanish o‘qidan og‘irlik markazigacha bo‘lgan masofa, – og‘irlik kuchining tezlanishi. Download 2.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|