Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti fizika fanidan masalalar

 
14. Ipga osilgan 
og‘irlikdagi yuk
burchakka og‘diriladi. 
Yuk muvozanat vaziyatidan o‘tayotganda ipning taranglik kuchi 
topilsin. 
 
15. Agar prujinaga ta’sir qiluvchi kuchning deformatsiyaga 
proporsionalligi va uni 
siqish uchun kuch kerakligi 

---

30
ma’lum bo‘lsa, bu prujinani 
ga siqishda qancha ish 
bajariladi? 
16. Parallel ikkita bir xil prujinaga og‘irligi nazarga olinmasa 
bo‘ladigan sterjen osilgan. Prujinalarning deformatsiya koeffit-
siyentlari mos ravishda 
va
ga teng. 
Sterjenning uzunligi prujinalarning oralig‘i (
) ga teng. 
Sterjen gorizontal vaziyatda qolishi uchun, yukni uning qayeriga 
osish kerak? 
 
17. Kosmik kema Oyga tomon uchmoqda. Oy va Yer markazlarini 
tutashtiruvchi to‘g‘ri chiziqning qaysi nuqtasida raketa Yerga ham, 
Oyga ham birday kuch bilan tortiladi? 
 
18. Yerning sun’iy yo‘ldoshi orbita bo‘ylab 1) Yer sirtida (havo-
ning qarshiligi hisobga olinmasin), 2) Yer sirtidan 
va 
balandliklarda qayday chiziqli tezlik bilan 
harakatlanadi? Shunday shartlarda Yerning sun’iy yo‘ldoshining 
aylanish davri topilsin. 
 
19. Jismni Yer sirtidan 
chuqurlikka tushurgandagi og‘irlik kuchi 
tezlanishining o‘zgarishi topilsin. Qanday chuqurlikda og‘irlik 
kuchining tezlanishi Yer sirtidagi og‘irlik kuchi tezlanishining 
ini tashkil qiladi? Yerning zichligi o‘zgarmas deb hisoblansin. 
Ko‘rsatma. Yer sirtidan 
chuqurlikdagi jism o‘zidan 
yuqorida yotgan 
qalinlikdagi shar qatlamiga xech tortilmaydi, 
chunki shu qatlam ayrim qismlarining tortishish kuchlari o‘zaro 
kompensatsiyalanadi. 
 
20. 
radiusli ingichga simdan qilingan halqa o‘z o‘qida, markazidan 
masofada turgan massali moddiy nuqtani qanday kuch bilan 
tortadi? Halqaning radiusi 
ga, sim materialining zichligi ga teng.