Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti fizika fanidan masalalar

Masala yechish namunalari 
 
1. Zichligi 800 kg/m
3
bo‘lgan kerosinga bir xil uzunlikdagi ipga 
osilgan ikki zaryadlangan sharcha tushirildi. Kerosinda iplar 
orasidagi burchak havodagi kabi o‘zgarmasdan saqlanishi uchun, 
sharchalarning zichligi qanday bo‘lishi kerak? Kerosinning 
dielektrik singdiruvchanligi 2 ga teng. 
Berilgan: 
Yechish: 
; 
; 
______________
Masala shartiga ko‘ra sharchalar kerosinda
1.1 – rasmdagi kabi joylashishadi. Bunda 
o‘zaro ta’sir kuchi (Kulon kuchi) 
(1.1) 
Kerosindagi sharchalarga ta’sir qiluvchi Arximed kuchi quyidagiga 
teng bo‘ladi: 
(1.2) 
Kerosinda sharchalarni tutib turuvchi 
kuch 
(1.3) 
U holda, 
(1.4) 
1.1 – rasm 
Havoda sharchalar uchun quyidagi ifodalar o‘rinli: 
(1.5) 

---

88
(1.6) 
(1.4) va (1.6) ifodalarni tenglashtirsak,
Bu tenglikka (1.1), (1.2) va (1.5) ifodalarni joylashtirib, 
ni 
topamiz: 
ni hosil qilamiz. 
ekanligini hisobga olsak, u holda 
Javob: 
2. Ikkita parallel uzun bir xil ishorali zaryad bilan zaryadlangan 
o‘tkazgich tola bir-biridan 
masofada joylashgan. 
Zaryadning tolalaridagi chiziqli zichligi bir xil va 
ga teng. Har bir toladan 
masofadagi nuqtaning
naijaviy elektr maydoni kuchlanganligi kattaligini va yo‘nalishini 
aniqlang. 
Berilgan: 
Yechish: 
; 
; 
; 
_____________
Tolalarning berilgan 
nuqta orqali ko‘ndalang 
kesimining 
tasvirlaymiz, bu tolalar 
elektr maydonlarining kuchlanganliklarini 
va 
bilan hamda natijaviy elektr maydoni-
ning kuchlanganligini 
bilan tasvirlaymiz
(2.1 – rasm). 

---

89
teng tomonli va tolalarning zaryadlari bir xil, shuning uchun 
esa (
) rombning diagonali, romb diagonalining
. Romb diagonallari o‘zaro 
perpendikulyar va bir-birini teng ikkiga 
bo‘linishini hisobga olgan holda quyi-
dagini yozish mumkin: 
Biroq, 
formulaga muvofiq, 
bu yerda 
, 
2.1 – rasm 
(vakuum uchun). U holda,