Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «bosim ostida payvandlash»

 
Nazorat savollari 
 
1. Harorat maydoni nima? 
2. Elektr maydoni nima? 
3. Geometrik, harorat va magnitoelektr omillari nimalarda 
namoyon bo‘ladi? 
4. Harorat maydoni qanday tenglama bilan ifodalanadi? 

---

23
3-MA’RUZA. 
KONTAKTLI PAYVANDLASHDA METALLNING 
PLASTIK DEFORMATSIYALANISHI 
Reja 
 
3.1. Plastik deformatsiyaning ahamiyati 
3.2. Nuqtali payvandlashdagi plastik deformatsiya 
3.3. Nuqtali payvandlashdagi payvandlash kuchini hisoblash 
3.4. Chokli va relyefi payvandlashdagi plastik deformatsiya 
3.5. Uchma-uch 
payvandlashda 
metallning 
plastik 
deformatsiyalanishi 
Tayanch so’z va iboralar: plastik deformatsiya, payvandlash 
kuchi, me'yoriy zo‘riqish, hajmiy deformatsiya
3.1. Plastik deformatsiyaning ahamiyati 
 
Metallning plastik deformatsiyalanishi asosiy jarayonlardan 
biri bo‘lib, birikmalarning shakllanishiga yordam beradi. Bu 
hodisani tashqi omillar - elektrodlar tomonidan bo‘ladigan kuch va 
ichki omillar - payvandlash joyining metali erkin bo‘lmagan tarzda
kengayganda yuzaga keluvchi zo‘riqishlar keltirib chiqaradi. 
Metallarning plastik deformatsiyalanishi butun payvandlash 
jarayoni mobaynida, ya’ni sovuq tegish joyi shakllanishidan tortib 
to birikma cho‘kichlangunga qadar yuz beraveradi. 
Plastik 
deformatsiya 
jarayoni 
qizish 
jarayoni 
bilan 
chambarchas bog‘langan. Jumladan tok tasodifan kattalashganda 
va harorat ko‘tarilganda plastik deformatsiyaga qarshilik pasayadi, 
bu esa tegish yuzasi kattalashuviga, tokning zichligi kamayishiga, 
qizish jadalligi pasayishiga hamda o‘zakning harorat maydoni va 
o‘lchamlari ma’lum darajada barqarorlashuviga olib keladi. 
Deformatsiyalanadigan metallning hajmiga qarab yuzaning 
tegish joyi relyefining mikroplastik deformatsiyalanishi va 
payvandlash joyi metali ancha qismining hajmiy plastik 
deformatsiyalanishi 
farq 
qilinadi. 
Payvandlashda 
plastik 

---

24
deformatsiyaning asosiy vazifasi elektr kontaktni shaklantirishdan, 
erigan metallning chayqalib to‘kilishidan saqlash uchun plastik 
belbog‘ hosil qilishdan va payvandlash tokining ichki tegish joyida 
tarqalishini cheklashdan, sovish bosqichida metallni zichlashdan 
iborat.