Abuzalova M

XGM OGM UGM 
Bu kitobda birlik aniq/noaniq 
Uch kitobda aniq sifatiy bo‘linmas 
Kitobda ko‘plik miqdor 
shunday yozilgan. noaniq
OGM hamisha so‘zning lug‘aviy ma’nosi, matn, qurshov bilan 
aloqador bo‘ladi. Chunonchi, [-lar] ko‘plik sonning umumiy ma’nosi -
"sifatiy bo‘linuvchan, miqdoriy noaniq ko‘plik" UGMsi bir necha 
OGMga ega. Bulardan asosiylari: 
1. Bir yoki turli jinsdagi predmetlarning NMK(noaniq miqdoriy 
ko‘rsatkichi)ni ifodalash (kitoblar, odamlar...); 
2. O‘lchanmas moddalarni alohidaliklarga ajratib noaniq miqdoriy 
ko‘plikni ko‘rsatish (Toshkent suvlari...); 
3. Turli tur va jinslardan iborat NMKni ko‘rsatish (yog‘lar-sariq 
yog‘, paxta yog‘i; ichimliklar-aroq, mineral suv, kola); 
4. Narsani yondoshlari bilan birgalikda NMK sifatida ifodalash 
(Ahmadlar keldi; Toshkentlarni aylandik.); 
5. Taxmin ifodalash: 70- yillar; 
6. Bo‘linmasni bo‘linuvchan etib ko‘rsatib, ekspressiv ma’no 
berish (Yuraklarimga to‘kildi). Mana shunday har bir morfologik 
shaklda XGM, OGM va UGMlar mavjud bo‘ladi. Siz 1940-80-yillarda
nashr etilgan darsliklarda tanishgan grammatik shakllarning ma’nolari 
asosan XGM va OGMlardir. UGMlarni ochish bosqichiga o‘zbek 
tilshunosligi endi ko‘tarilmoqda. Jumladan, ushbu mavzular mana shu
UGMlarni ochishga bo‘lgan ilk qadamlardan biridir. 
Shunday xulosaga kelish mumkinki, UGM til birligining minglab 
turli xil matnlarda yuzaga chiqadigan va bevosita kuzatishda berilgan
xususiy grammatik ma’nolari (XGM)ning umumiy yig‘indisi emas,

---

152 
XGMlar negizida yotgan, XGMlarga nisbatan umumiylik vazifasini 
o‘taydigan ma’nodir. 
XGMlar bilan UGMlar orasidagi munosabat bilvositadir. Bu ikki 
bo‘g‘inni bog‘lovchi ma’no tipi ─ bu OGMdir.