Abyssal-abissal

АЭРОКОСМОГЕОЛОГИЯ AYEROKOSMOGEOLOGIYA — AYEROCOSMOLOGY AYerokosmogeologiya samolyot yoki vYertolyotlar yordamida Yer yuzasini rasmga olish. A. usuli yordamida Yer yuzasidan tashqari, meteorit, oy, Mars, VenYera va b. koinot jismlari Sun’iy Yer yo’ldoshlari yordamida rasmga olib o‘rganiladi. A. ilmi geologiya fanida yangi joriy qilingan bo‘lib, koinotdagi jismlarni tadqiq; qilish asosida Yerning ichki, tashqi Tuzilishi qiyosiy ravishda o‘rganiladi. Mae zarbdan (meteorit urilishidan) hosil bo‘lgan chuqurlarni o‘rganishda meteorit tarkibini Yer tarkibiga taqqoslash.
БАЗАЛЬТ BAZALT — BASALT Bazalt — asosli vulkan t. j. Tarkibi asosan plagioklaz va piroksen olivin hamda magnetit, ilmenit, boshqa rangli minerallar vulkan shishasidan iborat. Vulkan shishasi donador kristallar oraliklarini to‘ldirib turadi. To‘la kristallangan B. lar dolYerit deyiladi. B. ning okean tagida paydo bo‘lgan, temir va magniyga boy turi okeanit, tektonik yoriqlardan churuqlikka oqib chiqib qotib qolgan turi esa plato bazalt deyiladi. B. kislotaga chidamli kimyoviy asboblar, trubalar, elektroizolyatorlar yasashda xamda qurilish matYeriallari sifatida ishlatiladi. Yaxshi silliqlanishi tufayli haykaltaroshlikda ham keng qo‘llaniladi. O‘zbekistonda Qurama, Turkiston, Tomdi tog‘lari (paleozoy qatlamlari) bor (K. Magmatik t. j. lari).

БАЗАНИТ BAZANIT — BASANITE Bazanit (yunon. qayroq tosh )— ishkoriy bazaltli(r guruhiga oid, ko‘pincha porfir strukturali t. j. Tarkibi plagioklaz, olivin, avgit va bir yoki bir necha feldshpatoidlardan iborat. Leysitli, nefelinli, analsimli, leysit-nefelinli va b. turlari mavjud.

БАЗИС ЭРОЗИИ-YEROSION BASIS YEROZIYA BAZISI-har suvlar (daryo, soy, jilg‘a) ta’sir kuchini yoqotib, uzan tubini kirish, yuvish va boshqa harakatlar to‘xtash jarayonida hosil bo‘lgan yuza. Dengiz va ko‘l suvlarining sathlari atrofidan kelib tushiladigan oqar suvlar uchun E. b. hisoblanadi. Yon boshdan kelib tushiladigan (ko‘l) soylar uchun asosiy katta suvning sathi bo‘ladi. Bunday E. b. tezda o‘zgarib turadi. Har qanday suv oqimiying quvvati suv boshi balandligiga bog‘lik, shuning uchun suv o‘zani qanchalik qiya bo‘lsa, uning kuchi shunchalik ortadi, turli jins va tuproqni yuvishi va oqizib ketishi zo‘rayadi. Agar ma’lum sabablarga ko‘ra, qiyalik o‘zgarsa, mae., oqar suvning bosh tarafidagi joyi ko‘tarilsa yoki dengiz suvining orqaga qaytishi sababli uning sathi pasaysa, u vaktda E. b. shunga muvofiq pasayadi va suvning kuchi ortadi, natijada yuvish, maydalash, emirish harakat kuchayadi,o‘zani chuqurlashadi. Agar qiyalik gorizontal holatga yaqinlashsa, oqar suvning kuchi kamayadi va yuvish harakati sekinlasha borib, oxiri to‘xtab tekislik hosil qiladi.