Abyssal-abissal

KUPOL — DOME Gumbaz (ital. dumaloq dung)— teng tomonli shakldagi antiklinal surilma. G. shaklining uzunligi eniga yaqin yoki eniga
nisbatan ikki baravar uzun. G. kundalang kesimi buyicha nisbatan kam
bo‘lishi mumkin. G. ni tashkil qiluvchi jins qatlamlarining yotish burchagi esa qatta tomoniga nisbatan har
xil bo‘lishi mumkin. Platforma yoki
tektonik jixatdan platformaga yaqin
joylarda paydo bo‘lgan braxiangiklinallar bundan mustasnodir. G.shakllari kelib chikishiga ko‘ra:
a) intruzivli, ya’ni intruziv sitsilib ko‘tarilishidan zsosil bo‘lgan G.;
b) tuzli, ya’ni tuzning siqilib ko‘tarilishidan zsosil bo‘lgan G.; v) lavali G. (ekstro‘ziv vulkan).

KUPOLSOLYANOY — DOME SALT Tuz gumbazi — platformalardagi qatta cho’kmalar chekka egiliklari va platformadan keyin zsosil bo‘lgan tog‘li nihiyalarda tuz tektonikasi natijasida vujudga kelgan Tuzilmalar. T. g. Tuz massividan va tuz usti Tuzilishidan iborat bo‘lib, tuzning oquvchanlik xususiyatiga muvofik, bosim kam tomonga oqib kelib tuplanadi va m a’lum sharoitda bush joydan ko‘pincha
Yer siniklari orsali burtib chiqadi, Yerning yuza qatlamlarini gumbaz
shaklida ko‘taradi. T. g. larining
shakli va qatta-kichikligi turlicha:
dumalok va noto‘g‘ri ko‘rinishda. Ularning maydoni 100 km2 gacha, balandligi esa bir necha km gacha etadi.
Qatlamlarning yotish burchaklari 60—70° gacha. T. g. larining turlari quyidagicha: a) yorib chitsmagan (tuz uzagi uz ustidagi jinslarni yorib chiqmagan); b) yorib chivdan (tuz uzagi uz ustidagi jinslarni yorib chiqqan);
v) yuvilgan (T. g. regional ko‘tarilishi yoki T. g. ning usishi iatijasida
tuz osti qatlamlari emirilib-yuvilib ketib, tuz uzagi Yer yuziga chiqib
koladi); g) T. g. larining yuqori
qismi k,anday chuqurlikda ekanligiga
qarab, ular sayoz (shipi 300—700 m)
yoki chuqur (shipi 1500 m va undan ham
chuqurrok) bo‘lishi mumkin.

KUPRIT — CUPRITE Ko‘prit — m-l, kimyoviy tarkibi Si20 . M-lning nomi
yunoncha «ko‘prum»— mis so‘zidan kelib
chiqqan. Ko‘pik singoniyali, qizil,
qurg‘oshin-kulrang turlari ham uchraydi. Qat. 3,5—4, mo‘rt. S. o r. 5,85—
6,15. Demak, xaraktYerli belgilari:
olmos kabi yaltiraydi, Qizil chizits
bYeradi. U sof turma mis, ba’zan mis.