Abyssal-abissal

TAFROGEOSINKLINAL — TAPHROGEOSINCLINAL Tafrogeosinklinal — ikki tomondan
o‘zilmalar bilan chegaralangan, cho‘ziq,
tektonik cho’kma; ortog‘eosinklinal
rivojlanishning So‘nggi bossichida
paydo bo‘lgan. Mae., Appalach tog‘laridagi trias yotqiziqlari bilan to‘ldirilgan graben turidagi cho’kmalar. Bu
atama juda kam ishlatiladi.

TVYERDOST MINERALOV — HARDNESS MINERALS M inYerallarning qattiligi— mineral ning biron tashqi mexanik ta’siriga qarshi lik ko’rsatish imkoniyati.
Mineralogiyada bir m-l bilan ikkinchisiga chizish natijasida uning nisbiy qattitsligi aniqlanadi. Bunda
har qaysi keyingi m-l Utkir uchi bilan avvalgisini chiza oladigan unta
m-ldap iborat bo‘lishi lozim. Moos
jadvali qo‘llaniladi. Jadval namunalari sifatida qattiqligi tartibi
1 dan 10 gacha bo‘lgan quyidagi m-llar
kabul dilingan:
1. Talk— Myz (314O10) (ON)2
2. Gips -— Sa5 0 4*2N20
3. Kalsit — SaS03
4. Flyuorit — SaRa
5. Apatit — Sa5 (R04)3 (R, S1)
6. Ortoklaz — [K, Ka] A1§130 8
7. Kvars — 5YUa
8. Topaz A12 [510*] [R, ON]2
9. Korund — A1a0 3
10. Olmos— S
Tekshirilayotgan m-lning qattitsligi shu m-l namunalaridan saysi birini tnrnay olishini sinab kurish
yuli bilan aniqlanadi. Mae., tekshie
rilayotgan m-l apatitni tirnasa-yu,
o‘zi ortoklaz bilan tirnalsa, uning
qattitsligi 5 bilan qorasidadir.

TEKSTURA — TEXTURE Tekstura (lot. tukim a)— t. j . larining tashk,i ko‘rinishi, m-llarning bir-biri bilan o‘zaro munosabati va o‘zaro joylashishini ifodalaydi. T. j. larining tashqi
ko‘rinishi ularning kristallanish jarayonlari muhim xossalarini, magma
sovishi va unga tashqi muhit ta’sirini ko’rsatadi.

TEKTONIKA — TECTONICS Tektonika — Yer qobiriiing to‘zi lishi, uning qurilmalari va joylanishi ^a^idagi ta’limot.: T. ning asosiy vazifasi Yer pustining ^ozirgi ichki Tuzilishi, undagi turli t. j. larining joylashishi va yotish sharoitlari, turli
Tuzilma qismlarining qonuniy uyushmasini o‘rganish, shuningdek Yer pusti tarixi va uning shakllanish yurngini aniqlashdan iborat. T. geologiyaning ko‘p sssalari, ayniqsa stratigrafiya, petrografiya, litologiya, paleontologiya, foydali qazilmalar x,ak;idagi ta’limotlar bilan bevosita
borlik,dir. Asosiy yo’nalishlarni
belgilashda, shuningdek tadsitsot ishlarini amalga oshirishda bir necha
ilmiy yo’nalishlar mavjud. Umumiy
yoki morfologik T. (Tuzilma geologiyasi) metosfYeradagi turli Tuzilma
qismlarini o‘rganadi. Regional T.
Yer pustining ayrim qismlari yoki
litosfYeradagi Tuzilma shakllarining
tarsalishini tadqiq etadi, shuningdek geologik s’yomka va geofizik
usullarga asosan T. o‘lkalarga buliщ
masalalarini ishlab chiqadi. Tarixiy
T. tektonik xdraqatlar va Yer pusti
ayrim Tuzilma qismlari shakllanishini, ular tarakdiyotining asosiy
davr va bossichlarini belgilaydi,
umumiy konuniyatlarni aniklaydi.
Tarixiy T. tarixiy-tektonik yoki paleotektonik ta^lil usullaridan foydalaniladi. Faqiya va qatlamlar ^alinligini belgilash yuli bilan cho’kindi jinslarining maydon bo’ylab
tarsalishini, turli kesma va qatlamlar qalinligi o‘zgarishini aniqlaydi. Formatsion taxlil muayyan
tektonik щaroitda hosil bo‘lgan t. j.
lari boskichining maydonda joylashish muddatini (kesma buyicha) tekshiradi; ko‘p lollarda har bir bosqichi Yer pusti yirik Tuzilma qismlari asosiy turlarining muayyan taraednyot boskichida hosil bo‘ladi. Xajm usu li yordamida Yer pusti tarakkiyotining turli davr va boskichlarida vujudga kelgan t. j. lari
yirik komplekslarining x,ajmlari
aniklanadi va qiyoslanadi. Cho’kindi
va metamorfik qatlamlar kesmalaridagi tanaffus va nomuvofiqliklar
taxlili tektonik harakatlar faolligi oshgan boskichlarni belgilash va
Yer pusti yirik k,ismlarining Tuzilma Tuzilishini qayta surishidan iborat. Regional va tarixiy T. matYeriallari tektonik xarixalar tuzishda
foydalaniladi (bunday xarigalarda
turli yoshdagi burmalangan tizimlar
va platform a l arning tarsalishi kursatiladi). Genetik yoki nazariy T. Yer
pusti Tuzilmasi taraodiyoti umumiy
nazariyasini yaratish matssadida Yerpusti va Tuzilmasining regioial va
tarixiy T. tomonidan aniqlangan taraediyot sonuniyatlarini umumlashtiradi. T. ning bu bo‘limi tektonik harakatlarning sab^blari xamda tektonik bo‘zilishlar va Yer pusti to‘zilm a qismlari ayrim turlarining
shakllanish tarzini o‘rganadi. Bunda
turli usullar va, birinchi navbatda,
Tuzilma tahlili qo‘llaniladi. Tu-
' zilma tahlilida burma, yorik,, darz
va o‘zilma kabi tektonik bo‘zilishlarning hosil bo‘lish sharoiti va ketmaketligi aniqlanadn, Tadsitsot mintaqasiga ko‘ra, regioial va global Tuzilma batafsil tahlillari, bundan tashk,ari, jins x,osil qiluvchi m-llar va t. j. lari Tuzilmalarining boysa chizodli qismlarini o‘rganishga asoslangai mayda Tuzilma ajratiladi.