Abyssal-abissal

АБСОЛЮТНЫЙ ГЕОЛОГИЧЕСКИЙ ВОЗРАСТ— ABSOLUTE GEOLOGIC AGE-MUTLOQ GEOLOGIK YOSH. Tog‘ jinslari va minerallarning astronomik vaqt birligida ifodalanadigan yoshi, uni aniqlash ba’zi radioaktiv elementlarning boshqa elementlar izotoplariga o‘tish jarayoniga asoslangan. Bu usul to‘g‘ri natija bYerishi uchun, birinchidan, radioaktiv parchalanish geologik davr ichida bir xil tezlik b-n o‘tishi, asosiy radioaktiv elementlar va ulardan hosil bo‘lgan izotoplarning to‘la tarkibi aniklanishi va uchinchidan, geologik davr ichida tog‘ jinsi yoki mineralda radioaktiv muvozanatning mavjud bo‘lishi shart.

АВГИТ- -AUGITE-AVGIT (yunon. avge — yaltiroq)- zanjirli silikatlarning kenja sinfiga mansub jins hosil qiluvchi mineral, kimyoviy formulasi: (S a, Md, R e+ 2,A1)2 (3>, A1)2A1206] Monoklin singoniyali. Rangi qora, yashilsimon, ko‘ng‘ir. YAltiroqligi shishasimon. Qat. 5—6, mart. S. og‘. 3,3-3,5. Ulanishi va ulanish yuzasi ravshan. A. kristallari yalpok yoki uncha uzun bo‘lmagan shakllarda uchraydi. Bulardan tashhari, ignasimon kristallari xam mavjud. A. o‘zgarganda uning hisobiga bir qancha ikkilamchi minerallar (amfibol, xlorit, sYerpentin, kalsit, epidot, biotit va b.) hosil bo‘ladi. A. asosli va o‘ta asosli magmatik tog‘ jinslarining asosiy tarkibini tashkil qiladi. Piroksenit, gabbro, bazaltlar shular jumlasidandir. U metamorfik tog‘ jinslari tarkibida xam uchraydi.

АВТОБРЕКЧИЯ-AUTOBRECCIA AVTOBREKCHIYA — vulqon jinsi. Tashqi ko‘rinishi cho’kindi brekchiyalarga o‘xshaydi. Lava oqmasi qotgan qismining ichidagi qotishga ulgurmagan suyuk lava bosim ta’sirida maydalanib, keyinchalik shu lava b-n sementlashishidan hosil bo‘ladi. Vulkan otilgan mintaqalarda, Kamchatkada otilib to‘rgan lava tarkibida, shuningdek O‘rta Osiyoda — Janubiy Farg‘ona, Xisor, Pomirning shimoli va CHotqol, Qurama tog‘larida uchraydi.

АВТОИНТРУЗИЯ —AUTOINTRUSION AVTOINTRUZIYA-(autos — o‘zim, o‘zi, intro‘zio — kirgizish; fanga 1919 y. amYerikalik olim Norman Bouen kiritgan), suyuq magmaning qotib borayotgan yoki qotib, donador jinslarga aylangan qismiga kirib kelishi. A. natijasida tarkibi bir xil yoki yaqin bo‘lgan tog‘ jinslari ichida tomir xolida uchraydi, ammo ularning birikish chizigi yoq yumalatib olib kelgan tosh, shag‘al, qumlarning urilishidan qirilib, maydalanadi, emiriladi, Yeriydi. Suv ostida A. nisbatan sekin kechadi, ammo bu jarayon okean, qo‘l va dengizlarda sohildan 10-30 m chuqurlikgacha ta’sir qiladi, okeanlarda esa, ba’zan 100 m chuqurlikgacha yetib boradi. A. ni g‘ovak jinslar, aksari gologen yotqiziqlar yuvilishidan farqlash lozim. Okeanologiyada A. va yuvilish tushunchalarida qo‘llanadi. Umumiy geologiya va geomorfologiyada tub jinslar va g‘ovak jinslar emirilishi A. deb tushuniladi. Qutb mintaqasi doirasidagi dengiz qirg‘oqlarida A. o‘ziga xos vaziyatda sodir bo‘ladi; bu Yerda muzlagan yYer to‘lqinlar harakatidan Yerib, emiriladi.Kirgokning bunday emirilish jarayoni termoabraziya deb yuritiladi. A. jarayoni natijasida hosil bo‘lgan shakllar abrazion tekislik, A. tYerrasasi, A. kamarlari deyiladi.