Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik

Biror so ‘zy o k i biror iboraning та ’nosi haqida fik r bildirishda 
uning turli muqobillari bilan izohlash mumkin. Tilshunoslik 
tajribasi shuni ко ‘rsatadiki, 
“pishib yetilmagan ” so ‘zlarni 
ikkinchisi, ya ’ni maqbul varianti bilan almashtirib yoki о ‘mini, 
ifodasini o'zgartirib, erkin birikmaga kirishida farqlanishini 
kuzatish darkor.
Yuqoridagi ikki jum ladan iborat matn muharrir tomomdan 
mantiqiy tahlil qilinsa, albatta, ular har birida ilgari surilgan fikr 
(tushuncha) izoh talab ekanligi ayon b o ia d i.
Biror so ‘z yoki biror iboraning та ’nosi haqida fik r bildirishda 
uning turli muqobillari bilan izohlash mumkin degan fikr ilgari 
suriladi, lekin izohlanmaydi.
Tilshunoslik tajribasi shuni к о 'rsatadiki,... kuzatish darkor 
deyiladi-yu, ammo ilgari surilayotgan fikr dalillanmaydi.
Agar m uallif biror fikrni ilgari surar ekan, u albatta dalillanishi 
lozim. Aks holda matndagi mantiqiy izchillik uziladi, d a’vo 
“quruq” b o iib qoladi. Buni muharrir matn mantiqiy tahlili 
natijasida aniqlashi va tegishli tuzatishni amalga oshirishi kerak. 
Bunga qanday erishiladi? Agar muharrir tahrir mantiqiy
133

---

qonunlaridan yana biri - yetarli asos qonunidan xabardor b o ‘lsa, 
matndagi bu kamchilikni oson bartaraf etish mumkin. Agar bunga 
m uallif norozilik biidirgan taqdirda ham uni qonunga asoslanib 
ishontira biladi. Demak, matn mantiqan to ‘g ‘rilangan holda 
o ‘quvchiga yetib boradi.
17-§. Uyushgan bo‘laklar qatorini tashkil etuvchi so'zlar yoki 
umumlashtiruvchi so‘z bilan uyushgan b o ‘lak tarkibidagi biror 
so'zni o ‘zaro taqqoslash (tahlil qilish) ham ular o ‘rtasidagi 
mantiqiy bog‘liqlikni aniqlashga yordam beradi.