Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik

A 'to (imtihon topshirganda, muayyan topshiriq, yumush, 
vazifa va h. bajarilganda):
O 'ziga kelib qoldi (kimdir betob bo‘lganda)
-
Bitdi (ishi bajarilganda);
Yaxshi 
(barcha 
holatlarda 
natija 
ko'ngildagidck 
b o ‘lganda);
-
Epladim (ishni uddalaganda);
Zo ‘r  (natija kutgandan ortiq ijobiy bo‘lganda).
Yuqoridagi holatlardagi javob, albatta, ijobiy.
Tabiiyki, vaziyatga ko‘ra, javoblar salbiy b o lish i mumkin:
-
Pachava (natija k o ‘ngilsiz b o ‘lganda);
-
Bo ‘Imadi (natija chiqmaganda);
-
Yaxshimas (to‘liq amalga oshmaganda);
Yiqildim (imtihondan o ‘ta olmaganda) va h.k.
Sunday 
savol-javoblar 
(nutq 
k o ‘rinishi 
muayyan 
til, 
madaniyatga ega yoki muayyan hududda yashovchi, qaysidir bir 
ishxonada ishlovchi, ta ’lim muassasida o ‘quvchi, biror klub, 
to ‘garakda ishtirok etuvchi shaxslararo muloqotda yuzaga chiqadt.
25

---

3-BOB. M ATN T A H L IL ID A T E R M IN L A R BILAN 
ISH LA SH
• 
T erm inologik leksika.
• 
Ja rg o n so‘ziar, arg o la r.
• 
K a sb -h u n a rg a oid te rm in la r.
• 
Ilm -fanga oid term in lar.
l-§. S ohaga oid leksika
Tildagi so'zlam i umumiy nomda ataydigan b o isa k , ular 
atamal&r. Lekin ular orasida kasb-hunarga, ilmga oid so‘zlar va 
birikmalar ham borki, ular maxsus so‘z va birikmalardir. 
Tilshunoslik fanida bular alohida qayd etiladi va o ‘rganiladi, ular 
‘terminologik leksikani tashkil etadi” 12.
Ayrim tilshunoslikka oid adabiyotlardan ilm, fan-texnika, 
qunlish-m e’morlik, kasb-hunarga oid tushunchalarni m a’noviy 
jihatdan aniq ifoda etuvchi so‘z va so ‘z birikmasi term in deb 
ataladi.
Terminlar ham garchi atash maqsadida qo‘llansa-da, ularning 
atamalardan farqi mavjud. Agar atamalar barcha sohalarda birdek 
qoMlanaversa, terminlar muayyan sohaga taalluqli boMadi va 
maxsus atash uchun xizmat qiladi. Har bir fan, ilm, kasb-hunar, 
texnika o ‘z terminiga ega. Ana shu terminlar majmui qaysi sohaga 
oid b o ‘lsa, shu sohaning leksikasi hisoblanadi. 
Masalan, 
tilshunoslik terminologiyasi, iqtisodiyot terminologiyasi, tibbiyot 
terminologiyasi, fizika terminologiyasi va h.
Terminlar garchi muayyan sohaga oid tushunchalarni aniq 
ifoda etuvchi so‘zlar hisoblansa-da, ammo ulam ing ko‘pginasi 
faqat shu soha mutaxassislari uchungina emas, balki boshqa soha 
mutaxassislari 
hatto 
mutaxassis 
bo‘lmaganlar uchun 
ham 
tushunarli b o iish i mumkin. Bu terminning q o ‘llanish doirasi bilan 
b o g ‘liq. Agar termin umumxalq iste’mol - so‘zlashuv doirasida
13 Ш оабдурахмонов Ш ., А скарова М ., Х ож ийев А. ва б. Х озиргн узбек адабий тили 
И к и ем —Т.: ^ к ш у в ч н . 1 S>80. — 129-Ь.
26

---

qoTlansa, u barcha uchun tushunarli, lekin tor soha doirasida 
qoTlansa, faqat shu soha mutaxassislari uchun tushunarli b o ‘ladi. 
Masalan, tibbiyotga oid kasallik varaqasi, vitamin, klinika, shpris, 
novakain; botanikaga oid tok, tut, arpa, rayhon, nok, oltna, о ‘rik, 
do'lana; san’atga oid teatr, konsert, raqs, artist, aktyor, sahna; 
qurilishga oid tom, bo'g'ot, ayvon, bostirma; m e’morchilikka oio 
machit, minora, gumbaz, madrasa, peshtoq; kasb-hunarga oid 
avra, astar, charx, qo ‘shsinch, randa, moki, tanda, jiyak.
Tor doirada, yangi terminlarnmg raa’lum qisrai shu terminlar 
taalluqli boTgan soha mutaxassislari doirasida qoTlanadi va shular 
uchun tushunarli boTadi. Masalan, tilshunoslikka oid agens,