Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik

Insonning axborotlarni qabul qilishda sezgi a ’zolarining 
ishtirok etish darajasiga qarab belgilanadi.
Matnni tahlil qilishda, avvalo, tushib qolgan mantiqiy 
b o 'g 'in ni tiklash, hamda mavjud bo‘g ‘in bilan tiklangan b o 'g 'in
o ‘rtasida bevosita b o g iiq lik bor-yo‘qligini aniqlash kerak.
Chunki tiklangan b o 'g 'in mantiqan to 'g 'ri b o im asligi, xatoga 
y o i qo‘yishga sabab b o iish i mumkin. Yozma aralashuvga hojat 
yo‘qdir. Yuqoridagi jum laning mantiqiy tahlili bu masalaga 
oydinlik kiritadi. M uharrir yetishmayotgan b o 'g 'in n i aniqlash 
uchun gapdagi ega va kesimni va ular o ‘rtasidagi mantiqiy 
bog iiqlikn i fikran tiklashi kerak. Gapda ega vazifasini bajaruvchi 
b o 'g 'in yetishmaydi. Kesim mavjud - belgilanadi. Grammatika 
qoidasiga ko'ra, kesimga savol berib, egani aniqlash mumkin. 
Belgilanadi. Nima? Afsuski, bu savolga javob beruvchi unsur gap 
tarkibida yo‘q, uni topish ham amri mahol! Muharrir savolni 
boshqacha qo'yishi kerak. ... axborotlarni qabul qilishda sezgi 
a ’zolarining ishtirok etish darajasiga qarab insonning nim asi 
belgilanadi???
Bu savollarga javob topish uchun yana grammatika qismiga 
murojaat qilamiz. bison so'ziga -ning qo'shim chasi qo'shilgan 
ekan, u qaratqich vazifasini bajaradi va qaralmish vazifasini 
bajaruvchi so 'z bilan birikmaga kirishadi, y a’ni insonning (...). 
Ammo m uallif tuzgan jum lada buning iloji yo‘q. Qaratqich- 
qaralmish rnunosabatiga k o 'ra qaralmish vazifasini bajaruvchi so'z 
jum la tarkibida mantiqiy b o giiq lik ka ega b o im ayd i. Shunga ko'ra
130

---

jum la muharrir tomonidan tugal qayta tuzilishi yoki qisqartirilishi 
lozim.
14-§. M uharrir mantiqiy xatolar o ‘tib ketmasligi uchun, ularni 
aniqlashda matndagi mantiqiy bog‘liq b o ‘g ‘inlarni taqqoslasbi 
kerak.