Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik

forsiy tildagi she 'rlarni о 'qib, y o d о la bosh lagan. О ‘zbek tili bilan 
bir qatorda, forsiy tilni ham mukammal egallagan (O 'zM E, 1-j.- 
217-b.).
Agar yuqoridagi ikki jum la bir-biriga mantiqiy jihatdan 
qiyoslanmasa, ular orasidagi b o g iiq lik ayon boim asligi mumkin. 
Bu b o g iiq lik na tinish belgisi, na b og iov ch i (so‘z) tomonidan 
ifoda topmagan. Har ikki jum ladagi mulohaza bolaning tillam i 
o'rganishi xususida.
Birinchi jum ladan bola “turkiy va forsiy tildagi s h e ’rlarni 
о ‘qib, yo d ola boshlagan'x mulohazasi anglashilsa, ikkinchi 
jum ladan “...o ‘zbek tili bilan bir qatorda, forsiy tilni ham 
mukammal egallagan ”i mulohazasi anglashiladi. M uharrir har ikki 
mulohazani o'rtasidagi mantiqiy bo giiqlikka e ’tibor bennagan, 
y a’ni ikki mulohaza qiyoslanmagan. Demak, matn mantiqiy 
tahlilga muhtoj, tahrirtalab. X o'sh, ikki mulohaza o'rtasidagi 
uzilgan mantiqiy bog'liqlikni tiklash uchun nima qilish kerak?
127

---

Hamon har ikki jum lada so‘z til xususida borar ekan, shu 
haqdagi ikki tushunchani qiyoslash lozim. Buning uchun tushuncha 
ifoda etuvchi terminlar qiyoslanishi talab etiladi.
Birinchi jum lada turkiy, forsiy til, ikkinchi jum lada o'zbek, 
fo rsiy til qayd etiladi.
Muharrir har ikki jum ladagi asosiy tushunchani ifoda etuvchi 
terminlar - turkiy, forsiy, о 'zbek, forsiyni qiyoslaganda edi ular 
o'rtasidagi mantiqiy bog'liqiikni tiklagan bo‘lardi:
Turkiy, forsiy - turkiy. forsiy.
Muharrir tuzatish qilmagan, bunga sabab u mantiqiy tahlil 
amalini bajarishlikni bilmaganligidan tashqari, xalqining tili qaysi 
davrda turkiy til-u, qaysi davrda o'zbek tili atalganidan ham 
xabarsiz ekanligidir.
Vaholanki, Nizom iddin Amir Alisher Navoiyning o ‘zlari 
e ’tirof etishlarieha, ul zot turkiy hamda forsiy tilda ijod etganlar.
Agar muharrir ikki mulohazani qiyoslay olganida edi, bunday 
mantiqiy chalkashlik yuz bermas edi.
I1-§. Mantiqiy b o g iiq lik na tinish belgilari, na bog‘lovchi 
(so‘z) yordamida ifoda etilmagan b o ‘lsa, unda tushunchalar yoki 
mulohazalar o ‘rtasidagi mantiqiy bog‘liqlikni tekshirib k o ‘rish 
kerak. Mulohazalar o ‘rtasidagi bog‘liqlik boshqacha mantiqqa 
asoslangan bo‘Iishi mumkin. Agar tahlil natijasida mulohazalar 
o ‘rtasidagi b o g iiq lik buzilgan b o isa , unda buning sababini 
aniqlash va to ‘g ‘rilash talab etiladi.