Adabiyot 6 (Turkm). indd

Gün har perzentleri
(Kim ol Oguz ogullarynyň barçasyndan ulugragy erdi).
1. Gaýy – ýagny mäkäm.
tamga: uýgun.
2. Döger – ýagny…
tamga: uýgun.
3. Alkaröwli – ýagny her ýerde bolsa döwletli we bagtly 
bolgaý.
tamga: uýgun.
4. Ýaparly.
Aý han perzentleri
(Kim ol Oguz hanyň ikinji ogly erdi).
1. Baýat – ýagny bidöwlet we nygmanly.
tamga: uýgun.
2. Awşar – ýagny çalak.
tamga: uýgun.
3. Karaöwli – ýagny ýolda çerik birle hub ýörür.
tamga: uýgun.
Ýyldyz han perzentleri
(Kim Oguz hanyň üçünji ogly erdi).
1. Ýazyr – ýagny köp welaýatlar seniň sary bolgaý.
tamga: uýgun.
2. Kyrk – ýagny kawy (güýçli) haldyr, harbda (uruşda) sak.
tamga: uýgun.
3. Dodurga – ýagny mülk tutup, ýaşamyş kylmak.
tamga: ongon.
DIFA (topar)
Üç ogul kim, Oguz olarga sol gol berip, Üçok lakam 
kylyp 
erdi we Yrgyl Hoja özge lakam taýyn kylyb erdi. Bu 
muwjab (laýyklyk) birle:

---

216
Gök han perzentleri
1. Baýyndur – ýagny hemişe döwletlik bolgaý.
tamga: uýgun.
2. Beçene – ýagny ýahşi sai kylgaý.
tamga: uýgun.
3. Ýigdir – ýagny ýahşi ümül.
tamga: uýgun.
4. Kynyk – ýagny her ýerde bolsa eziz bolgaý.
Dag han perzentleri
1. Salyr – ýagny her kişi ýetse gylyç we çalak urgaý.
tamga: uýgun.
2. Çowuldür – ýagny daýym işi uruş bolgaý.
tamga: uýgun.
3. Ýuwa – ýagny adlary barça nämelerden ýokary bolgaý.
tamga: uýgun.
Deňiz han perzentleri
1. Eýmur – ýagny leşkerlik we tawangär bolgaý.
2. Çepni – ýagny her günde ýagy bolsa tawakkuf kyl-
gaý, uruşgaý.
tamga: uýgun.
3. Uregir – ýagny işi daýym belent bolgaý.
tamga: uýgun.
We muaýýan (belli) kylypdyrlar kim, at etinden her birige 
müçe ýetgeý kim, aralarynda jedel we gürrüň bolmagaý. Her 
wagt toýda iki at öldürer erdiler, biri Bozak kowmyna we biri 
Üçak kowmyna muaýýan erdi. We ujasy bir sümek arkadan 
kim, boýnyga ýakyn turur kowmyň padyşahyna muaýýan 
kyldy, hiç kişi özge kişiniň ülüşini iýmegeý. Munuň tafsili 
(jikme-jik) adynyň astynda ýazylyp turur.
Barça welaýatlar olarga karar tapgy, erse Bozak kowmy 
kim sag kol alarga taýyn erdi. Saýram araçägi we daglar 
kim, Başgurtda turur Garabag çägineçe kylgaýlar. We Uçok 

---

217
kowmy kim, şol kol olarga taýyn erdi. Kurtak we Kerkut 
(?) we Tuglyk we Gur we Almalykgaça ýaýlak kylgaýlar 
kim, bularyň aralarynda pitne we jedel ýüz bermegeý we 
Allahu aalam.
Çyşlak üçin sag gola Barsuk, Akdag, (?) Namalyş 
(Tamalyş?) muaýýan kyldy. We ol kolga Kaýydere, Asnaş, 
Kum Sengri (Kaýy) Durdy muaýýan kyldy.
Gün han ýetmiş ýyl padyşahlyk kylyp, galmady 
(dünýäden ötdi) we Allahu Taala aalam.
«Oguznama» kitaby adyndan belli bolşy ýaly, türkmenleriň 
ata-babalary bolan oguzlar hakyndaky eserdir. Bu eserde 
oguzlaryň döwlet hökmünde berkarar bolşy, uzak taryhy ýoly 
geçişleri beýan edilýär. «Oguznama» eseri oguz taýpalarynyň 
ýaşaýyş-durmuşlary, mertlik-batyrlyklary, goňşy döwletler bilen 
bolan gatnaşyklary hakyndaky birnäçe böleklerden ybaratdyr.
Türkmen halkynyň ruhy baýlygyna degişli bolan bu eseriň 
awtory Reşideddin Fazlalla (1247–1318) Eýranyň görnükli 
taryhçy alymy bolup, döwlet işgäri hökmünde-de tanalyp-
dyr. Reşideddin Fazlallanyň pars dilinde ýazan «Taryhlar 
ýygyndysy» atly uly göwrümli kitabynda Oguz han we onuň 
nesliniň taryhy hem beýan edilýär. Şeýle-de türki soltanlary 
we patyşalary hakda maglumat berilýär. Ine, «Oguznama» 
kitaby şol «Taryhlar ýygyndysynyň» bir bölegidir.
Nusaýly türkmen alymy Salar Baba Gulaly ogly Harydary
Fazlallanyň şol kitabyny 1555–1556-njy ýyllarda pars dilinden 
türkmen diline terjime edýär. «Oguznamada» käbir sözleriň 
manysynyň häzirki zaman türkmen okyjysyna düşnüksiz bol-
magy, onuň terjimesiniň diliniň şol döwre degişlidigi bilen 
baglydyr. «Oguznama» kitaby türkmen dilinde ilkinji gezek 
1990-njy ýylda taryhçy alym Nazar Halymowyň taýýarlamag-
ynda neşir edildi. Kitabyň teksti onuň tagallasy bilen häzirki 
zaman türkmen diliniň normasyna golaýlaşdyrylyp berildi.
«Oguznama» türkmen halkynyň taryhyny öwrenmekde 
gymmatly çeşmelere baý bolan edebi mirasdyr. Onuň äh-
miýeti hem şondan ybaratdyr.

---

218