Adabiyot 6 (Turkm). indd

Soraglar we ýumuşlar:
1. Rowaýata görä, Magtymguly «Näler görüner» diýen 
goşgusyny nähili ýagdaýda döredýär?
2. Goşguda nähili pikirler öňe sürülýär?
3. Goşguda dag peýzažyny göz öňüne getirýän nähili 
bentler, setirler bar?
4. Dag haýwanlarynyň atlaryny sanaň. Goşguda olaryň ula-
nylýan ýerlerini aýdyp beriň.
5. «Näler görüner» diýen halk sazyny diňläň. Diňleýän 
wagtyňyzda 
Magtymgulynyň 
«Näler 
görüner» 
goşgusynda aýdylýan zatlary göz öňüne getirjek boluň.
At ýanynda bellidir
Eşek özün egsik saýmaz bedewden,
Gymmat etseň, at ýanynda bellidir.
Bedew diýgeç, hemme bedew deň bolmaz,
Çyn bedewler meýdanynda bellidir.
Oglanlykda bilmez idiň, beg idiň,
Ýamanga hiç ýokmaz sözüň – öwüdiň,
Aryf 
1 
bolsaň, aslyn sorma ýigidiň,
Edebinde, ekramynda bellidir.
Bu jahanda doýmaz gözüň sir
2
olmaz,
Her tilkiden ýolbars olmaz, şir olmaz,
Ýigit diýgeç, hemme ýigit bir olmaz,
Goç ýigitler myhmanynda bellidir.
Döwlet gonsa goç ýigidiň başynda,
Hemaýatly
3
ili gerek daşynda,
Ýigit özün maglum eder işinde,
Gylyjynda, zybanynda
4 
bellidir.
1
Aryf – biliji,akylly,bilimli.
2
Syýr – dok.
3
Hemaýat – daýanç, goldaw, kömek.
4
Zyban – dil, söz.

---

77
Magtymguly, garyplaryň gözýaşy,
Daglary ýandyrar, ereder daşy…
Pakyra jebr eden zalymyň işi,
Rozy-magşar diwanynda
3
bellidir.
Magtymguly şu goşgusynda, ozaly bilen haýwan bilen 
haýwanyň arasynda her bir tarapdan tapawudyň bolşy ýaly 
(«Bedew diýgeç, hemme bedew deň bolmaz»), adam bilen 
adamyň arasynda hem gylyk häsiýeti, edep-tertibi, gujur-
gaýraty, akyl-paýhasy boýunça uly tapawudyň bardygyny 
(«Ýigit diýgeç, hemme ýigit bir olmaz») görkezipdir. 
Magtymguly soňra adamlaryň, aýratyn hem, ýigitleriň 
durmuşda özlerini nähili alyp barmalydyklaryny öwredipdir. 
Olaryň akylly-paýhasly, edepli-tertipli, dogumly-gaýratly, 
süýji sözli, zähmetsöýer, myhmanparaz bolmaklaryny öwüt-
nesihat beripdir.
Zulum-sütemiň höküm süren zamanynda ýaşan Magtym-
guly bu goşgusynda hem garyplaryň, zähmetkeş adamlaryň 
tarapyny çalypdyr. «Iliň güýji – siliň güýji» diýen nakylda 
aýdylyşy ýaly, ol halk köpçüliginiň esasy bolan garypllaryň, 
zähmetkeş adamlaryň «gözýaşyna» – birleşen güýjüne ýo-
kary baha beripdir. Şol gözýaşyň – şol birleşen güýjüň «da-
glary ýandyryp, daşlary eretmäge» ukyplydygyny «Pahyra 
jebir edýän zalymlary» öýüni başyna ýumrup biljekdigini 
adalatly belläpdir.
Magtymguly goşguda dürli çeperçilik serişdelerini 
ulanypdyr.
Mysal üçin:
«Bu jahanda doýmaz gözüň sir olmaz» – diýen se-
tirdäki «doýmaz gözüň» söz düzümi adam dünýäde her 
näçe ýaşasa-da, her näçe mal-dünýä toplasa-da, ol oňa az 
görünýär diýen pikiri aňladýar.
Şu hili ýagdaýlar goşgynyň labyzlylygyny, ideýasyny 
güýçlendiripdir.
1
Rozy-magşar diwanynda – kyýamatda, kyýamat gapysynda bellidir – 
diýen manyda.

---

78