Adabiyot nazariyasi va zamonaviy adabiy jarayon

o’ngiga qarab aytadigan bo’lib qoladi”(“Jimjitlik”, 11b). 
Gap-metaforalar bir vaziyat belgilari asosida ikkinchi vaziyat belgilari haqidagi
hukmga asoslanadi. Bunday gaplar ikki qatlamli semantik tuzilishga ega bo’ladi: 
tashqi mazmun va ichki mazmun
23
. Masalan: “U Mirvalining bolalik yillarini endi 
aniq ko’z oldiga keltira boshladi. Juda sho’x bola edi. Mushtlashishga o’ch, 
o’tganning o’rog’ini, ketganning ketmonini oladigan simobdek beqaror edi. 
21
Pinxasov. Ko’rsatilgan asar. 12 b 
22
Xudoyberganova D. Matnning mazmuniy tarkibidagi metaforalar. O’TA, 2012/ 1son, 37b 
23
Xudoyberganova D. Matnning mazmuniy tarkibidagi metaforalar. O’TA, 2012/ 1son, 38b 

---

199 
Endi quyilib qolgandir” (“Jimjitlik”, 17 b). Ushbu mikromatnda Mirvalining 
sho’xlik xarakter-xususiyati ichki mazmunga ishora qilyapti. 
Shuningdek Said Ahmad asarlarida matn-metaforalar ham keng qo’llanilgan. 
Matn-metaforalarga xos bo’lgan xarakterli xususiyat shundaki, unda matn 
subyektining metaforik ma’noda qabul qilinishi matndan anglashilgan
makropropozitsiyaning ham o’quvchi ongida metaforik ma’noda xarakter kasb 
etishiga olib keladi
24
. Masalan, quyidagi mikromatnda “hukmronlik” semasi
metaforik mazmun kasb etgan. “Shu topda Mirvalining vujudida vahshiy bir 
kuch g’alayon qilardi. Kimnidir otib tashlagisi, kimnidir qo’llari og’riguncha 
do’pposlagisi, nimalargadir o’t qo’yib yuborgisi kelardi. Mirvali yer-u ko’kka
sig’masdi. Baqirgisi, yugurgisi, boshini devorlarga urgisi kelardi. Umr bo’yi
aytganini qildirgan, bir og’iz so’ziga o’nlab odamlar bab – baravar labbay deb 
turgan, ertalab uyg’onganda keksadir, yoshdir salomga keladigan, suv deganda 
daryoni boshlab keladiganlar oldida beburd bo’lib qolaveradimi?”(“Jimjitlik”, 
210 b). 
Metaforalar nutqiy ta’sirchanlikni oshirib, kitobxon oldida asarning jozibasini 
yanada oshiradi. Asarning nutqiy ta’sirchanligini shakllantirish, kitobxon oldidagi 
jozibasini yanada oshirishi adib mahoratiga bog’liqdir. Said Ahmad asarlari tahlili
jarayonida metaforalardan unumli foydalanganligining guvohi bo’lamiz. Asarda 
uchraydigan metaforalar asarning badiiy qimmatini yanada oshirib, yozuvchining 
kitobxon oldidagi mahoratini ochib bergan.