Adabiyot nazariyasi va zamonaviy adabiy jarayon

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Akademik litseylarda adabiyot fanining namunaviy o‘quv dasturi. Xorijiy 
fanlar yo‘nalishi. T.:-2016.
2. B. To‘xliyev va boshq. 10-sinf.Adabiyot. “O‘zbekiston milliy 
ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2017.

---

227 
AKADEMIK LITSEYLARDA SAID AHMAD ASARLARINI 
O’RGANISHNING O’ZIGA XOSLIGI 
POLVONOVA Bashorat Mirobidjonovna
TATU Farg’ona filiali akademik litseyi 
ona tili va adabiyoti fani o’qituvchisi 
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada Said Ahmad ijodini akademik litsey dars 
mashg’ulotlarida o’rganishdagi alohida ahamiyatga molik jihatlar yoritib berildi. 
Adib hayoti va ijodiy faoliyati, asarlarini o’rganishda o’ziga xos uslub tavsiya 
etiladi. Asar qahramonlarining o’quvchilar tomonida atroflicha tahlil qilinishining 
muhim vositalari ko’rsatib o’tildi. 
Kalit so’zlar: milliy qadriyatlar, davrning ziddiyati, chiroyli yumor, foto va 
videolavhalar, topshiriqli jadval 
Atoqli adib,katta jasorat egasi, O’zbekiston Qahramoni unvoniga ega bo’lgan 
iqtidorli yozuvchi Said Ahmad Husanxo’jayev bugungi kun yoshlariga nafaqat 
ta’sirli asarlari bilan , balki o’z hayot yo’li bilan ham ibratlidir.
Uning bir qator hikoyalaridan tortib, umrining so‘ngi yillarida yozilgan 
“Yoqotganlarim va topganlarim”, “Kiprikdagi tong”, “Qorako’z Majnun” 
kitoblarida ham haqiqiy o’zbek yigitlariga xos mardona dangallik, chiroyli 
yumor, teranlik, e’tiqod, qadriyatlarning ulug‘lanishi o‘ziga xos badiiy usulda 
ifodalangan. 
O’quvchilarga akademik litseylarda Said Ahmadning hayot yo’li va adib 
ijodidagi “Ufq” va “Qorako’z Majnun”asarlarini o’rganish bo’yicha bir necha 
soatlik o’quv mashg’ulotlar dasturlashtirilgan. 
Darsda adibning hayoti va ijodi o’rganilganda, u yashagan davrning o’ziga 
xos ziddiyatlari, ijoddagi erksizliklar, mustamlakachilikning ziyoli kishilarga 
naqadar og’ir zarbalar yetkazgani misollar va iloji boricha zamonaviy 
texnologiyalardan foydalanilgan holda foto va videolavhalarda namoyish etilishi 

---

228 
o‘quvchilar ongi va qalbiga Said Ahmad shaxsining ulug’vorligini his qilishga 
yordam beradi. Adib tavalludining 100 yilligiga atab olingan, xalqimiz orasida 
mashhur bo’lib borayotgan “Sabr-u sadoqat” videofilmi ham endi bu darslarni 
yanada jonli va mazmunli bo’lishiga yordam beradi. 
Said Ahmad ijodi ortiqcha ta’rif-tavsiflarga, izohlashlarga muhtoj emas. Adib 
o’zining oltin qalami bilan hali hayotlik paytidayoq xalqimiz ko’nglidan joy olib 
bo’lgan, o’zining o’chmas izini minglab yuraklarga muhrlab qo’ygan edi. 
Yozuvchi vafotidan keyin ham bu jarayon davom etmoqda. Demak, u kishini 
yuragi kitoblari orasida urib turibdi. Zero u kishining ustozi Abdulla Qahhor 
aytganidek, adib asarlarida “odamga quvvat beradigan umid, uning boshini 
“toshdan” qiladigan ishonch barq urib turgan haqiqiy hayot manzarasi ” aks etadi 
[Adabiyot darsligi. 8-sinf .: - Toshkent, G’ofur G’ulom nomidagi nashriyot, 2010, 
263-bet].
Darslarda Said Ahmad ijodini o’rganishda adib haqidagi zamondoshlari 
fikrlarini va xotiralarini, shuningdek, adibning boshqalar haqidagi esdaliklarini 
o’rganish yanada maqsadga muvofiq bo’ladi. Masalan, Abdulla Qahhor, O’tkir 
Hoshimov, Erkin Vohidov, Ozod Sharafiddinov kabilar bilan bo’lgan ijodiy, 
hayotiy muloqotlaridan lavhalar keltirish, sarguzashtlari zavqini tuyish adabiyot 
darslarini o’quvchi ongida bir umr qolishiga, har eslaganda olam-olam zavq 
berishiga erishish mumkin. 
Adib asarlari xoh katta trilogiyami, xoh hajviyami – barida chuqur hayotiy 
asosga ega bo’lgan teran falsafiy mushohadalar ba’zan mungli, ba’zan hajviy 
yo’sinda o’ziga xos chiroyli badiiy til bilan beriladi. 
“Ufq” trilogiyasining ikkinchi kitob “Hijron kunlarida” asaridagi qo’shnilar 
Ikromjon va Ummatali, ularning o’g’illari Tursunboy va Azizxonlarning 
munosabati, undagi o’zbeklarga xos xususiyatlar, qo’shni hurmati, farzand 
tarbiyasi, onalarning orzu-havaslari har qanday o’quvchini o’ylantirmay 
qo’ymaydi. 

---

229 
Asardagi obrazlarni yaxshi tushinish, ular haqidagi fikrlarni umumlashtirish 
uchun o’qituvchilar quyidagi jadvalni to’ldirishni o‘quvchilarga topshiriq sifatida 
berishlari mumkin: 
N