Adabiyot toshkent – 2022 10

!
!
Iskandar kim?
Eslang:
Iskandar Zulqarnayn haqida nimalarni 
o‘qigansiz yoki eshitgansiz? 
Quyida ensiklopediyadan olingan ma’lumot 
bilan tanishib chiqing. 
Zulqarnayn (arab. – “ikki shoxli”) – musul-
monlar orasida tarqalgan qadimiy rivoyatlarga 
ko‘ra, dunyoning Chin(Xitoy)ga qadar yerlarini 
zabt etib, u yerda yaʼjuj va maʼjuj yoʻliga ulkan 
to‘siq qurgan podshoh. Ayni vaqtda ham Sharq, 
ham Gʻarb hukmdori ekani yoki tojining ikki che-
ti shoxsimon boʻlganidan shunday deb atalgan, 
deb taxmin qilinadi. Qurʼoni Karimda Zulqarnay-
nning yer yuzida haqni qaror toptirish uchun qil-
gan saʼy-harakatlari bayon etilgan (18:83-102). 
Ba’zi islom tadqiqotchilari Qur’oni Karimda zikr 
qilingan Zulqarnaynni Makedoniyalik Aleksand-
rning o‘zi deb va ba’zilari Hazrat Ibrohim alayhissalomdan ilgari 
yashab oʻtgan butunlay boshqa bir shaxs deb talqin etishadi.
“O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi”dan
Asarni o‘qish davomida o‘ylab ko‘ring: 
Alisher Navoiy nega bu syujetga murojaat qilib, o‘z talqinini yaratgan bo‘­
li shi mumkin? Asarni o‘qib bo‘lgach, sinfda shu savolni muhokama qiling. 
Zulqarnaynning devor qurdirishi.
XVI asr Eron miniatyurasi. 
Darbant 
qal’asi devori 
(Dog‘iston, 
Rossiya). 
Ayrimlar 
shu devorni 
Zulqarnayn 
devori deb 
hisoblashgan.

---

94
“Saddi Iskandariy” dostonining tuzilishi
Muqaddima 
(1–14-boblar)
Asosiy qism 
(15–83-boblar)
Xotima 
(84–89-boblar)
– Allohga hamd;
– Muhammad (s.a.v) 
vasfi (na’t);
– “Xamsa”ning
yozilish tarixi;
– ustozlar madhi;
– Sulton Husayn 
Boyqaro va uning 
o‘g‘li shahzoda
Badiuzzamon ta’rifi; 
– qadimgi Eron
shohlari tarixi.
– Iskandar voqealari 
bayoni. Tuzilishi: 
– Iskandar hayotidan 
bir voqea;
– voqeada ko‘tarilgan 
axloqiy muammoga 
oid mulohazalar;
– hikoyat;
– Arastu va Iskandar 
suhbati.
– Husayn Boyqaro 
va uning farzandlari 
ta’rifi;
– hakimlar
(donishmandlar) 
ta’rifi;
– ukasi Darveshaliga 
nasihatlar;
– xulosa.