Adabiyotlar sharhi

1.3.Yogʻda eruvchi vitaminlar.
Yog‘da eruvchi vitaminlarga A, D, E va K vitaminlari, hamda vitaminsimon moddalardan F vitaminlari (to’yinmagan- essensial yog‘ kislotalari linol, linolen, araxidon kislotalarini shu nom bilan ataladi) kiradi. Bu vitaminlar suvda erimasligi yog‘larda va yog‘ni erituvchi modda (spirtlar, efirlar to’rt xlorli uglerod, xloroform, ksilol, benzol) larda erishi bilan boshqa vitaminlardan ajralib turadi. Shu bois, quyida yog‘da eruvchi vitaminlarning qisqacha tavsifini keltirishni ma’qul deb topdik.
A vitamini (retinol)
A vitamin va uning hosilalari kimyoviy tuzilishi quyidagicha:

Vitamin A o’sish va ko’payish uchun tuxum qo’yadigan tovuqlar uchun zarurdir, organizmning yuqumli kasalliklarga nisbatan sezuvchanligini kamaytiradi. A vitamini koʻz pigment bo’lgan rodopsinning normal sintezi uchun ajralmas hisoblanadi. Tovuqlarda retinol yetishmasligi tovuqlarning o’sishining sekinlashishiga, asab to’qimalarida degenerativ o’zgarishlarga, mushaklarning zaiflashishiga va ko’payishning pasayishiga olib keladi. Agar gipovitaminoz bartaraf etilmasa, qushlarda gemeralopiya (tungi ko’rlik), shox pardaning quruqligi yoki ortiqcha lakrimatsiya, uyquchanlik va harakatlarni muvofiqlashtirishning buzilishi rivojlanadi. Tovuqlar yomon ovqatlanishadi, letargik bo’lib qoladilar, ularning patlari holati yomonlashadi.
D vitamini (kaltsiferol)

Vitamin D Raxitning oldini olishning asosiy elementi. Bu skelet va suyak zichligi shakllanishi uchun mas'ul bo’lgan kaltsiy va fosforning organizm tomonidan so’rilishini kuchaytiradi. D vitamini parat gormoni bilan o’zaro ta'sir qiladi. Ular birgalikda fosfor-kaltsiy almashinuvini tartibga soladi va suyak to’qimalarining o’sishiga va uning mineralizatsiya jarayoniga ijobiy ta'sir ko’rsatadi. Yosh hayvonlarda D vitamini yetishmovchiligi bilan skelet to’g'ri shakllanmaydi, og'ir holatlarda raxit rivojlanadi. Kasallikning sababi nafaqat tuxum qo’yadigan tovuqlarning ratsionida D vitaminining oz miqdori, balki uning so’rilishining buzilishi ham bo’lishi mumkin.