Agrokimyo kirish

11.6.3. MAKKAJO’XORINI O’G’ITLASH

436. 
     Suv taqchil joylarda beda va qand lavlagidan keyin makkajo’xori ekilganda, hosildorlik kamayadi, chunki bu ekinlar tuproqdan ko’p miqdorda suvni o’zlashtirib, tuproqdagi namlikni kamaytirib yuboradi. Sug’oriladigan maydonlarda beda yoki boshqa ko’p yillik o’tlardan keyin ekilgan makkajo’xori yuqori hosil beradi.
     
437. 
     Makkajo’xori tuproqning oziq rejimiga o’ta talabchan bo’lib, g’ovak va mexanikaviy tarkibi og’ir bo’lmagan tuproqlarni xush ko’radi. Tuproq muhiti mo’tadil yoki mo’tadilga yaqin bo’lganda, yaxshi o’sibrivojlanadi. Ildiz tizimining asosiy qismi (taxminan 60% i) tuproqning haydalma qatlamida tarqaladi. Oziq moddalarni butun o’suv davri mobaynida (doni dumbul bo’lguncha) talab qiladi. Ayniqsa sulton chiqargandan to gullashgacha bo’lgan qisqa davr orasida oziq moddalarni tez va ko’p o’zlashtiradi (11.6.3-jadval)
     

(11.6.3-jadval)
Makkajo’xorining quruq modda va oziq moddalar to’plash dinamikasi maksimalga nisbatan, %

Rivojlanish davri	Quruq modda	Azot	Fosfor	Kaliy
4-5 chin barg	0,1	0,3	0,2	0,2
9 -1 0 chin barg	1	4	3	4
Ro’vaklanish	24	44	33	69
Gullash	35	61	61	79
Sut pishish	80	89	88	95
Dumbul (mum) pishish	100	100	94	100
To’la pishish	94	93	100	82

438. 
     Sut pishish davriga kelib 90% oziq modda va 80% quruq modda to’plab ulguradi. Oziq moddalarning eng ko’p jamg’arilishi mum pishish davriga to’g’ri keladi. Makkajo’xori 10 s don va shunga muvofiq keladigan oraliq mahsulotlar bilan tuproqdan 34 kg azot, 12 kg fosfor va 37 kg kaliyni, 10 s ko’k poya bilan esa 25 kg azot, 12 kg fosfor va 45 kg kaliyni olib chiqib ketadi.
     
439. 
     Makkajo’xori mahalliy o’g’itlarga juda talabchan. Ayrim tuproqlarda mahalliy o’g’itlarsiz makkajo’xoridan ko’zlangan hosilni olib bo’lmaydi. Shu sababdan uni ferma oldi almashlab ekish ekinlari qatoriga kiritish yaxshi samara beradi.
     
440. 
     Sug’oriladigan dehqonchilik sharoitlarida namlik me’yorida bo’lsa, azotli o’g’itlarning asosiy qismi tuproqlarni ekishga hozirlash paytida beriladi. Fosforli va kaliyli o’g’itlar esa kuzgi shudgor ostiga kiritiladi. Tuproqda kaliy yetishmagan hollarda makkajo’xori yotib qoladi. Makkajo’xori oziqa ekini sifatida erta bahorda ekilsa, azotli o’g’itlarning ahamiyati yanada oshadi.
     
441. 
     Makkajo’xori nihollari tuproq eritmasining konsentratsiyasiga o’ta sezgir bo’lganligi sababli ekish bilan gektariga 5—10 kg P₂O₅ urug’dan 3—5 sm uzoqlik va 2—3 sm pastga kiritiladi. Qatorlab beriladigan azot dozasi ham gektariga 2,5 kg dan oshirilmaydi.
     
442. 
     Namligi yaxshi bo’lgan sug’oriladigan yerlarda makkajo’xorini qo’shimcha oziqlantirish muhim o’rin tutadi. O’suv davrida makkajo’xori nihollari gektariga 20—30 kg P₂O₅ bilan 1—2 marta oziqlantiriladi. Nihollarga to’la me’yordagi o’g’itlarni ekin qator oralarini birinchi bor ishlash davrida berish g’oyat samarali tadbir hisoblanadi.
     
443. 
     Makkajo’xori ro’vak chiqarishiga yaqin fosforli—kaliyli o’g’itlar bilan ikki marta oziqlantiriladi. Nihollar sust rivojlanayotgan paykallarga ikkinchi oziqlantirishda o’g’itlar to’la tarkibda (NPK) beriladi. Oziqlantirishda o’g’itlar tuproqning 8—10 sm chuqurlikdagi nam qatlamiga, yumshatgich-o’g’itlagich yordamida kiritiladi.