Agrotexnologiyalar instituti elektr energiyasi va nasos stansiyalaridan foydalanish kafedrasi

Nazorat savollari: 
1. Quyosh radiyatsiyasi deb nimaga aytiladi? 
2.Insolyatsiya deb nimaga aytiladi? 
3.Sutkalik insolyatsiya deb nimaga aytiladi? 
4. Aktinometriya deb nimaga aytiladi? 

---

28 
4-MA’RUZA: Quyosh energiyasidan elektr energiya ishlab chiqarish. 
 
REJA: 
4.1. Quyosh nurlanish energiyani fotoelektr о‘zgartiruvchilar 
4.2. Quyosh fotoelektr tizimlar 
4.1. Quyosh nurlanish energiyani fotoelektr о‘zgartiruvchilar 
Quyosh fotoelektr elementlar 
Energetika nuqtai nazardan quyosh energiyani elektr energiyaga о‘zgartirish uchun 
eng samarali qurilmalardan yarimо‘tkazgichli fotoelektr о‘zgartirgichlar (FEО‘) hisoblanadi. 
Bunda tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri bir pog‘onali energiyaning о‘tishi amalga oshiriladi. Quyosh 
energiyani о‘zgartirishning boshqa texnologiyaga, ya’ni termodinamik о‘tishga qaraganda 
(nurlanish→suvni qizdirish→bug‘→turbina aylanishi→elektr energiya) о‘tishlarda kam 
energiya sarflanadi. 
Quyosh energiyani fotoelektr о‘zgartirgichlar sohasidagi nazariy tadqiqot va amaliy 
ishlanmalar FEО‘larda nurlanish energiyani о‘zgartirishda yuqori FIK bilan amalga oshirish 
mumkimligini tasdiqlandi va bu maqsadga erishish uchun asosiy yо‘nalishlar belgilangan. 
FEО‘ uchun о‘ziga xos taxminan 300-350 K muvozanat va quyosh T≈6000 K 
temperaturalarda ularning nazariy FIKning chegarasi >90% bо‘ladi. Bu esa, energiyaning 
qaytmas yо‘qotishlarni kamaytirishga yо‘naltirilgan о‘zgartirgichlarning tuzilma va 
kо‘rsatkichlarni maqbullashtirish oqibatda amalda haqiqiy FIKni 50% gacha va undan 
ortiqcha kо‘tarish mumkinligini kursatadi (laboratoriyalarda hozir FIK 40% gacha erishgan). 
FEО‘larning birjinsli bо‘lmagan yarimо‘tkazgichli tuzilmalarga quyosh nurlanish 
ta’sir etganda, hosil bо‘ladigan energiyaning о‘zgartirishi fotoelektr effektiga asoslangan. 
λ uzunlikdagi tо‘lqinlar nurlanishda fotonlar energiyasi (eV) quyidagi munosabatdan 
aniqlanadi: 
h


h 
c 


1,24 

; 
(4.1) 
bu yerda h = 6,626×10
-34
J×s – Plank doimiysi; 
c = 2,997925×10
8
m/s – yorug‘lik tezligi; 
λ – tо‘lqin uzunligi, mkm.