Agrotexnologiyalar instituti elektr energiyasi va nasos stansiyalaridan foydalanish kafedrasi

Yerdan foydalanish. 
Turbinalar shamol fermaning butun hududdan faqat 1% yerni egalaydi. Ferma 
maydonidan 99% yerda qishloq xo‘jalik yoki boshqa faoliyati bo‘yicha shug‘ullanish 
mumkin. SHEQning poydevor 10 m diametrli joyni egalaydi va odatda to‘liq yer tagida 
turadi, amalda minora asosgacha qadar qishloq xo‘jalik ishlar uchun ushbu yerdan 
foydalanish mumkin. Yer ijaraga topshiriladi, bu esa fermerlarga qo‘shimcha daromad olish 
imkoniyatini beradi. Sanoat masshtabda elektr energiyani ishlab chiqarish uchun katta 
maydonlarni ajratish zarur – taxminiy hisobda 1 kVt quvvatga 400 m
2
kerak. Bu shart 
quyidagi talablarga bog‘langan, ya’ni SHES tarqibidagi barcha SHEQlar normal holatda 
ishlash uchun SHEQlar orasidagi ma’lum bir meyorda (shamol guli yo‘nalishiga qarab 
shamol g‘ildirakning 5...15 diametrlar), hamda SHEQlar bilan yirik mahalliy tusiqlar 
orasidagi masofalarni ta’minlash zarur. 
Hayvon va qushlarga ta’sir etish. 
Hayvon va qushlar uchun potensial xavf–xatarlik mavjud bo‘lganligi sbabdan, ajratilgan 
mintaqalarda SHEQlarni joylashtirish salbiy oqibatlarga olib kelish mumkin. SHEQlarning 
xavfsiz ishlatilishi (professional mutaxassislarni – zoologlarni majburiy jalb qilish bilan) 
asoslangan bo‘lish kerak. 
Radiohalaqitlar. 
SHEQning metalli inshootlar, ayniqsa kurakchalardagi elementlar, radio va tele 
uzatishlarni qabul qilishga ancha halaqitlarni keltirish mumkin. SHEQ qancha katta bo‘lsa, 
shuncha ko‘p u halaqitlarni keltiradi. Qator xolatlarda ushbu muammolarni yechish uchun 
qo‘shimcha retranslyatorlarni o‘rnatishga to‘g‘ri keladi. 
Ancha katta kapital xarajatlar: AESlarga qaraganda taxminan 5...10 marta ko‘p. 
Shamol generatorlarni ikkita toifalarga ajratish mumkin: sanoat va xususiy foydalanish 
uchun. Sanoat SHEQlar davlat yoki yirik energetik korporasiyalar tomonidan o‘rnatiladi. 
Odatda ular tarmoqlarga birlashtiriladi, ya’ni SHESlar hosil qilinadi. An’anaviy (issiqlik, 
atom) elektr stansiyalardan ularning asosiy farqi — xech qanday xom-ashyo va 
chiqindilarning to‘liq yo‘qligidir. SHESlar uchun bitta yagona muhim talab — shamolning 
yuqori o‘rtacha yillik darajasi. 
SHEQlar SHESlarning ulkan majmualarda (mazkur joydagi shamollarning asosiy 
yo‘nalishlarga perpendikulyar holda) uzun qatorlar ko‘rinishda joylashtiriladi. Ko‘pincha ular 
havo oqimlar doimiy quvvatli va yetarli darajada bo‘lgan tekis joylarda yoki dengiz bo‘ylarda 
joylashtiriladi. Shamol energiyani ishlab chiqarish uchun qirg‘oq bo‘yidagi mintaqalar eng 
samarali va istiqbolli hisoblanadi. Dengizda qirg‘oqdan 10...12 km masofada (ayrim hollarda 
bundan ham uzoq) ofshor mintaqalarda shamol elektr stansiyalar quriladi. Shamol 
generatorlarning minoralar 30 m chuqurliqqa qoqilgan svaylardan yasalgan poydevorga 
o‘rnatiladi. 

---

76 
Yirik SHEQlarni ta’mirlash tadbirlar ancha katta muammolarni tug‘diradi, chunki yirik 
qismlarni (parrak, rotor va b.) 100 m-dan katta balandlikda almashtirish bu murakkab va 
qimmatbaho jarayonlardir. 
10.6-Rasm. SHESlarni tashkil etuvchi SHEQlar tizimi 
10.7-Rasm Dengizda o‘rnatiladigan SHESlar majmuasi