Akademik ijrochilik

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI MADANIYAT VAZIRLIGI
O’ZBEKISTON DAVLAT KONSERVATORIYASI “AKADEMIK IJROCHILIK” FAKULTETI II BOSQICH TALABASI
RAHMONJONOV DIYORBEKNING

«Jaxon musiqa tarixi » fanidan bajargan

KURS ISHI

Mavzu: “XIX asr birichi yarmi musiqa madaniyati”

BAJARDI :”Puflama va zarbli cholg’ular” bo’limi
2-kurs talabasi Rahmonjonov Diyorbek
ILMIY RAHBAR:


Toshkent-2022
REJA:


I. Kirish.
II. Asosiy qism.
2.1. XIX asr birinchi yarimidagi rus kompozitorlarining ahamiyati.
2.2. XIX asrning birinchi yarmidagi rus operasi vakillari
III. Xulosa.
IV. Foydanilgan adabiyotlar.

Kirish
XIX asr boshida romantizm mavzuiyligi adabiyot va san atning turli ko rinishlarida tarqalishi munosabati bilan ballada ham keng tarqalgan janr bo ldi. Ushbu janr kamer musiqa ijrochiligi janrlariga ham dramatik alomatlar va hikoyanavislik unsurlarini qo shdi. Ballada she riy janriga yaqin, kontrast qismlari o zaro qarama-qarshi qoyilgan asarlar paydo bo ldi, ular nafaqat dramatik- hikoyanavis, balki lirik xarakterdagi matnlarga yozilar edi. Bunday yirik, tuzilishi jihatdan erkin vokal p`esalar odatda “fantaziya” deb atalgan. Yana bir qo shiqlar to plovchisi Ivan Rupinning xalq va romans ohanglarini o zaro yaqinlashtirish borasidagi qayta ishlash uslubi ham unga juda yaqindir. Ivan Rupinning ham kelib chiqishi krepostnoy dehqonlardan bo lib, o ziga xos xonanda edi, buni hatto o’sha davrda Rossiyada yashagan italiyaliklar ham ta kidlab, uni Rupini deb ataganlar. U 1831 yilda bosmadan chiqqan mashhur qo shiqlar to plamini tuzdi. Bu borada folklor nashrlarining yana bir nechta mashhur to plovchilari va tuzuvchilarini sanab o tish mumkinki, ular orasida taniqli nomlar ham bor. Krepostnoy dehqonlardan chiqqan iste dodli rus musiqachisi Daniil Kashin o zi qayta ishlagan xalq qo shiqlari bilan juda mashhur bo ldi. 30-yillarda uning uch qismdan iborat “Rus xalq qo shiqlari” nomli to plami paydo bo ldi, 40-yillar boshida esa uning yangilangan ikkinchi nashri bosmadan chiqdi. Bu to plamlarda cho zimdor rus qo shiqlarining o ziga xos ohanglarini kuchaytirish, va ayni paytda ularni romans uslubiga yaqinlashtirishga intilish namoyon bo ladi. O'rta asrlarda uvalanib boshladi buyon o'quv falsafa "Domostroevskogo" bojxona cherkovi. Bu 18-asr Rossiya rivojlanayotgan madaniyatning ko'plab sohalarda tegdi. odamlar, an'analari, urf-odatlar hayot - hamma narsa va har bir o'zgarmoqda. Tufayli boshqa siyosiy o'zgarishlar, milliy g'urur tuyg'usini, va kuch va davlat buyukligi uning hissini mustahkamlaydi. 18 asr, 19 belgilangan? Rossiya Madaniyat Rossiya musiqachilar tomonidan amalga bebaho hissasini olgan. Bu odamlar kelgan eng qaysi bir opera qo'shiqchisi, ijrochisi va bastakor, deb. Ular juda qiyin vazifani hal qilish kerak edi.
Ular tez G'arb san'atkorlar asrlar davomida to'plangan nima kashf etishga majbur bo'ldi. Rossiya imperiyasi tarixiy sharoitlarga ko'ra, o'zining mavjudligi davomida G'arbiy Evropa madaniyati va urf-odatlarining ko'plab elementlarini o'z xohishi bilan o'zlashtirgan. Va natijada, "g'arbiy" kuzatuvchining tushunishida, Rossiyaning katta aholisining madaniy darajasi yuqori emas edi. Biroq, yetakchi rus arboblarining jahon madaniyatiga qo'shgan hissasini ortiqcha baholab bo'lmaydi.
Teatr sanʼati, kinematografiya va tasviriy sanʼat jadal rivojlandi. Muayyan davrlarda milliy madaniyatlarning rivojlanishi rag'batlantirildi.
XIX asr rus musiqa tarixi madaniyati va san'atning turli xil qatlamlarini, ulkan miqdordagi badiiy intellegentsiani, rassomlar, yozuvchilar, publisistlar, faylasuflar, musiqa tanqidchilari va kompozitorlar, ijrochilar va artistlarni ơzida jamlagan. Shubhasiz, Rossiya va xalqining jamoaviy va ijtimoiy hayotidagi ushbu barcha jarayonlar hamda ơzgarishlar ijod ahlini chetlab ơtmadi, zero ular birinchilardan bơlib, jami etdagi ơsha ơzgarishlarni umumlashtirib, XIX asrning birinchi yarmidagi tendentsiya va yơnalishlarga nom berdilar. Agar Garbiy Evropada realizm badiiy yơnalishi 40-yillarda paydo bơlib, faqatgina ayrim mashhur yozuvchi va kompozitorlar ijodida sanoqli miqdorda uchragan bơlsa, aksari t rus madaniyati namoyondalari asarlarida esa u ơzining ёrqin ifodasini topdi. Shunday qilib, biz Saltikov-Shedrin, N.Gogol` , N.Chernishevskiy, N.Nekrasov, I.Turgenev, A.Dargomijskiy, M.Musorgskiy, N.RimskiyKorsakov asarlarida Rossiyaning oddiy xalqi ogir hayotini, uning turmush tarzini, shuningdek, turli tabaqalar hayotidagi qaramaqarshiliklarni kơramiz. Ushbu mualliflar tomonidan yaratilgan kơplab asarlarni mutolaa qilib, musiqa san'ati klassiklarining musiqiy durdonalari bilan tanishib, biz kơp asrlar ơtgachgina muayyan xulosalar qilishimiz mumkin. Agar XVII-XVIII asrlarda, hali Evropa san'ati an'analari hukmronlik qilayotgan davrda Petr I va hukumatining islohotlari sabab, Rossiya madaniyati ularni kuzatgan va tan olgan bơlsa, XIX asr esa evrosentrizm kishanlaridan xalos bơlish, va haqiqiy rus san'atining, tasviriy san'ati, musiqasi va adabiyotining yaxshi ma'noda asl qiyofasini kơrsatish davri bơldi. Shubhasiz, bu darrov kelmadi, biz hatto Mixail Glinka ijodini sof ruscha deb ayta olmaymiz, garchi u munosib tarzda birinchi rus kompozitori deb tan olingan bơlsa ham. Uning operalari rus materialiga (folklor, ijrochilik xususiyatlari, an'analar va b.) tayangan holda, rus tilida yaratilgan, biroq struktura, dramaturgi xususiyatlari, opera shakllari va ularning xususiyatlari – bularning barchasi italiyancha opera janrining mezonlari bơlib qoladiki, kompozitor ular bilan qindan tanishish uchun opera vatanida bir necha yil yashadi.
Ammo shuni tan olishimiz kerakki, xoh u Glinka operalari bơlsin, xoh u Musorgskiy operalari bơlsin, ularda “ruscha” an'analar butun borligi bilan namoyon bơladi. Ushbu davrga mansub rus musiqasining butun tarixi nafaqat Glinka, balki ơsha davrda yashab ijod etgan har bir kompozitor an'analariga tayanadi. Biroq, Mixail Glinkani yagona asoschi kompozitor sifatida ơrganish ham butkul tơgri bơlmaydi, zero uning zamondoshlari bu k kompozitorlar bơlib, bular eng lirik vokal janrlar yaratuvchilari - romanschilardan A.Gurilev, A.Alyab` ev, A.Varlamov, opera kompozitorlaridan A.Verstovskiy va V.Serovlardi. Mixail Glinka shunday mashhur musiqachilar va kompozitorlar bilan bir davrda yashadiki, ơz navbatida ular uning ơziga ta'sir ơtkazdilar. Ularning har biri jahon musiqa madaniyatida ơz izini qoldirdi. Shuningdek, A.Gurilev, A.Varlamov va A.Alyab`evlarni ham rus musiqasi asoschilari qatoriga qơshish mumkin. Ular romans janri durdonalaridan tashqari, operalar, baletlar va kamer-cholğu asarlari ham yozganlar. Biroq, ularning hammasi ham bir taqdirli emas, barchasi ham zamondoshi Glinka singari oliy tabaqaga mansub emas di. Bu kompozitorlarning barchasi bir davrda yashagan bơlsalar-da, ammo ularning ijodi har birining shaxsiy hayoti va qismati haqiqatlarini aks ettirgan. Ehtimol, XIX asr Rossiya musiqa san'atining xususiyati ham shundadir, u hayotiy haqiqatni kơrsatishdan iboratdir. Bu kơplab rus kompozitorlari ijodida hal qiluvchi yơnalishga aylandi, tanqidiy realizm va uning asosiy ijtimoiy-fosh qiluvchi mavzusi M.Glinkaning yana bir zamondoshi – A.Dargomijskiy, keyinchalik M.Musorgskiy ijodida ơz aksini topdiki, ular uchun hayot haqiqatlarini aks ttirish ishtiyoqi ijodlarining bosh goyasi edi (“Haqiqatni istayman, u qanchalik achchiq bơlmasin” deb M.Musorgskiy aytgan). M.Glinka hayoti va ijodining birinchi tadqiqotchisi, musiqiy tanqidchi V.Stasov sharofati bilan u rus kompozitorlik maktabining asoschisi, ruscha kuy va ritmlarga tayangan ilk rus operalari va simfonik asarlari yaratuvchisi sifatida tan olindi. Tanqidchi V.Stasov birinchi bơlib rus kompozitorlari va rus yozuvchilari ơrtasida muqo salar olib boradi, Pushkin va Glinkani ơzaro taqqoslaydi. U sabab, biz hozirgacha bu holatni shunday deb hisoblaymiz. Biroq, vaqt hamma narsani ơz ơrniga qơyadi, ya'ni kim birinchi, va nima uchun birinchi ekanligini aniqlash imkonini beradi.