Akt sohasida iqtisodiyot va menejment fakulteti elektron tijorat yo’nalishi

V. ELEKTRON TIJORAT SOHASIDA KADRLAR SALOHIYATINI ShAKLLANTIRISh VA RIVOJLANTIRISh

18.	Toshkent axborot texnologiyalari universiteti hamda Toshkent davlat iqtisodiyot universitetida elektron tijorat bo‘yicha bakalavr va magistratura ta’lim yo‘nalishlarini tashkil etish.	Normativ-huquqiy hujjat	2019-yil  1-aprelga qadar	Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Axborot va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi
19.	Elektron tijoratning barcha ishtirokchilariga mo‘ljallangan, “Elektron akademiya” loyihasi doirasida elektron tijorat bo‘yicha ixtisoslashtirilgan onlayn kurslarni tashkil etish.	Chora-tadbirlar kompleksi	2018-yil  1-oktabrga qadar	Axborot va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi, Savdo-sanoat palatasi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
VI. AHOLI VA TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI ORASIDA ELEKTRON TIJORATNI TARG‘IB QILISh VA OMMALAShTIRISh
20.	Har yili o‘tkaziladigan ICTWEEK Uzbekistan axborot-kommunikatsiya texnologiyalari haftaligi doirasida elektron tijoratni rivojlantirishga bag‘ishlangan chora-tadbirlarni o‘tkazish.	Tashkiliy chora-tadbirlar	Har yili	Axborot va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi, Savdo-sanoat palatasi, Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi
21.	O‘zbekistonda elektron tijoratni rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlarni yoritishga doir teleradiokanallarda hamda bosma OAVda maxsus ko‘rsatuvlar va ruknlar tashkil etish, mahalliy va xorijiy elektron savdo maydonchalarida tovar va xizmatlarni sotishga oid tadbirkorlar uchun tanishtiruv materiallari e’lon qilish.	Tashkiliy  chora-tadbirlar	doimiy	MTRK, O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligi, Axborot va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi, Savdo-sanoat palatasi, Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi
22.	O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasining hududiy bo‘linmalari huzuridagi elektron tijorat bo‘yicha bahs-munozara maydonchalarini yaratish hisobidan, unda seminarlar, ko‘rgazmalar va forumlar o‘tkazishni o‘z ichiga olgan holda hududlarda elektron tijoratni kuchaytirish.	Kompleks  chora-tadbirlar	2018-yil  1-iyulga qadar	Savdo-sanoat palatasi, Axborot va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi, mahalliy davlat hokimiyati organlari,  O‘zbekiston elektron tijorat assotsiatsiyasi

Xulosa
Oʼzbekistonda elektron tijoratni asosiy sohasi boʼlmish elektron hukumatni qoʼllash jarayoni boshlandi. Bu sohada dastlabki qadamlar, davlat idoralarining informatsion texnologiyalar bilan jihozlash jarayonidan boshlandi. Keyinchalik Oʼzbekiston Respublikasining yagona internet- portali www.gov.uz sayti yaratildi. Bugungi kunda 61 davlat xokimiyati va boshqaruvi organidan
58tasi oʼz veb-saytlariga ega. Shu bilan bir qatorda davlat idoralari oʼrtasida qogʼozsiz hujjat aylanishi koʼrsatkichi oshmoqda. (EXAT test rejimida)
Shuni qayd qilish kerakki, Oʼzbekistonda elektron tijoratni amalga oshirishda bir qatorda, muammolar ham mavjud. Bular - psixologik omil (aholimiz hali virtual muhitda savdo qilishni aniq tasavvur qila olmayapti), axborot-kommunikatsiya infratuzilmasining yetarli darajada yaxshi rivojlanmaganligi, tadbirkorlar tomonidan elektron tijorat imkoniyatlarini aniq tasavvur qila olmasliklari, oʼrta va katta yoshdagi aholi oʼrtasida kompьyuter savodxonligining pastligi, banklar tomonidan internet tizimida toʼlovlarni amalga oshirish boʼyicha xizmatlarning (internet-banking) yoʼlga qoʼyilmaganligi va boshqalar.
Yuqoridagi toʼsiqlarga qaramasdan, Oʼzbekistonda elektron tijoratning istiqboli porloq . Chunki mamlaktimizda АKT indikatorlari juda keskin oshmoqda. Hamda internetdan foydalanuvchilar soni ham keskin ortmoqda.
Elektron tijorat bozori qatnashchilari – firmalar , isteʼmolchilar, davlat, maʼmuriyat yaʼni davlat tashkilotlari, investorlar boʼlishi mumkin. Elektron bozor qatnashchilarning oʼzaro elektron munosabatlariga qarab elektron tijorat bozori bir nechta asosiy sektorlarga boʼlinadi. Bular- biznes uchun biznes, isteʼmolchi uchun biznes, hukumat uchun biznes, isteʼmolchi uchun isteʼmolchi, isteʼmolchi uchun hukumat va mobil tijorat. Bu elektron tijorat bozori sektorlaridan biznes uchun biznes, isteʼmolchi uchun biznes sektorlarining birgalikdagi ulushi 90 % ga yaqin.
Elektron tijoratning rivojlanishiga texnologik omillar, bozor omillari, iqtisodiy omillar taʼsir qiladi. Shu bilan bir qatorda, oʼz faoliyatini elektron tijorat bilan uzviy ravishda bogʼlab olib borayotgan korxonalar quyidagi ustunlik va imkoniyatlarga ega boʼlishlari mumkin - biznes infratuzilmasini saqlash xarajatlarini kamaytirish, reklama xarajatlarini kamaytirish natijasida tovar narxini pasaytirish, buyurtmani qabul qilish va amalga oshirish vaqtini tejash, barcha buyurtmalar ustidan nazoratni amalga oshirish, boʼlgʼusi mijozlarning koʼpayishi, oʼz biznesini global miqyosda olib borish.
Elektron tijorat ham anʼanaviy iqtisod kabi boshqarilishi va tartibga solinishi zarur boʼlgan sohadir. Lekin elektron tijorat sohasi yangi soha boʼlganligi uchun hali bu sohada davlatning boshqarish instrumentlari ishlab chiqilmagan. Shu bilan bir qatorda, bu munosabatlarni boshqarish uchun davlatlarning yetarlicha tajribasi yoʼq. Elektron tijoratni tartibga solish, uni qoʼllab-quvvatlash davlatlarning rivojlanish darajasiga bogʼliq.
Xulosamning so‘ngida, vatanimizda elektron tijorat sohasi jadal rivojlanayotgani, buning uchun qilinishi kerak bo‘lgan barcha ishlar holisona qilinayotganini ta’kidlab o‘tishni joiz bildim. So‘zimning isboti qilib, 2022-yolning 22-sentabrida tasdiqangan 792-sonli “Elektron tijorat to‘g‘risidagi” O‘zbekiston Respublikasi Qonuni tasdiqlandi va u 2022-yil 31-dekabr kuni kuchga kiradi. Vatanimizda bu sohani rivojlantirish uchun katta maqsadlar qo‘yilgan va vu maqsadlarni amalga oshirish uchun 2015, 2018, 2022 yillarda qonunlarga yangilik va o‘zgartirishlar kiritilib, sohani yanada takomillashtirish xalq orasida keng tarqalishini ta’minlash uchun harakat qilinmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   O‘zbekiston Respeblikasi Prezidentining tegishli Qonunlari
   
2. 
   www.lex.uz
   
3. 
   www.gazeta.uz
   
4. 
   www.mitc.uz
   
5. 
   Alimov R.X, Begalov B.A., Yulchieva G.T., Alishov Sh.A. “Iqtisodiyotda axborot texnologiyalari”.O'quv qo'llanma. T: - “Sharq”, 2006
   
6. 
   B.Shafarov, U.X.Narzullayev, N.R.Zaynalov, Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar. O’quv qo’llanma
   
7. 
   E-commerce and Development Report 2003 , UNCTAD