Актуальные научные исследования в современном мире iscience. In. Ua

«Актуальные научные исследования в современном мире» ISCIENCE.IN.UA__ 
60 
Белгіленген нормалардың ауытқу «белгілері»: 

Қарыз алушының шаруашылық қызметі туралы есеп беру 
мәліметінің мерзімінің бҧзылуы; 

Банк шоттарын жҥргізу тәртібінің нормалардан ауытқуы; 

Несиелеу шартының қайта қаралуы, несиенің қайтарылу 
схемасындағы ӛзгерістер, несие мерзімінің мерзімін созу туралы 
ӛтініштің болуы; 

Қарыз 
алушының 
шаруашылық-қаржылай 
кӛрсеткіштерінің 
жоспардағыдан немесе кҥтілетін кӛрсеткіштерден ауытқуы; 

Қарыз алушының есеп және бақылау жҥйесіндегі ауытқуы. 
Бҧл аталған «белгілер» банкті сақтандара отыры, мерзімі ӛткен 
несиелердің алдын алуға немесе олардың пайда болуын анықтап беруге 
мҥмкіндік береді. Егер де банк кҥмәнді несиелерді анықтап білсе, онда 
несиелердің ӛтелуіне бағытталатын әрекет ету бағадарламасын қолданады. 
Кӛптеген жағдайда қарыз алушы әлі де болса, ӛз міндеттемелері бойынша 
жауап 
беру 
қабілеттілігін 
жоғалтпаған 
жағдайда 
банк 
несиелік 
калісімшартарды ӛзгерту туралы сҧрақтарды қарастырады. 
Жаңа шарт несиені қайтару кестесіне бағытталып, банкпен қарыз 
алушы арасындағы басты мақсат – проблемалық несиелерді жою жолында, 
ӛзара келісілген іс-әрекеттерді қарайды. Сонымен қатар, американдық 
коммерциялық банктердің кҥмәнді несиелерді анықтау және жою жҧмысы 
әртҥрлі кезеңді қамтиды: 
Бірінші кезеңде банк және қарыз алушы серіктестер ретінде әрекет 
етеді. Олар жаңаша келісім жасай отырып, қарыз алушыға несиені ӛтеудегі 
мерзімінің кешіктірілуіне мҥмкіндік береді.
Егер қосымша жасалған келісім нәтиже бермесе, яғни қарыз алушының 
қаржылық жағдайы жақсармаса және несиенің ӛтелуіні кӛз жеткізу мҥмкін 
болмаса, онда банк келесі кезеңге – қамтамасыз етілген мҥлікті сатуға кӛшеді. 
Қамтамасыз етілген мҥлікті сату – бҧл несиенің қамтамасыз ету туралы 
келісімшартына байланысты банктің ол мҥлікті нақты ақшаға айналдыру 
процесін білдіреді. Қамтамсыз етілген мҥлікті аукцион және басқа да 
жолдармен несиені қайтарудың ең қарапайым тәсіліболып табылады. Бірақ 
бҧл жерде кӛптеген кедергілер де болуы мҥмкін. Ӛйткені, қамтамасыз ету 
мҥлкінің сату бағасы нарық жағдайына сәйкес ауытқуы мҥмкін. 
Бҧл жерде оны бағалау нарықтық перспективаларды есепке алып 
жҥргізілуі тиіс. Егер қамтамасыз ету қҧралы, проблемалық несиені қайтаруға 
толық мҥмкіндік бермесе, ҥшінші кезең – несиені сот арқылы іздеу жҧмысы 
жалғасады. Сот қарыз алушының банктік міндеттемелері бойынша жауап 
беруін талап ету туралы шешім шығарады. Сот шешімінің орындалуын банк әр 
тҥрлі формада таңдап жҥзеге асыра алады. Бҧл проблемалық несиемен 
жҧмыс жасаудың тӛртінші кезеңі болып табылады. Сонымен, таңдау жолдары 
мынадай: 
1. 
Борышқордың мҥлкін тәркілеу туралы сот шешімінің орындалу 
жолында қарызды қайтару. 
2. 
Тіркелген мҥлікті баспасӛз беттеріндегі ауциондар арқылы сату. 
3. 
Борышқордың ҥшінші бір тҧлғадағы қаражаттарына тыйым салу. 
4. 
Банкке тҧрақсыз борышқордың мҥлкін басқарушы тҧлға ретінде 
мәртебе беріледі. 

---