Akustika 1- §. Tovush fizik hodisadir. Tovushning tarqalishi
Download 0.95 Mb. Pdf ko'rish
|
Oybek Temur akaga
10
2 4 m bo‘lganda silindrning hajmi son jihatdan s ga teng; shunday qilib, tovush energiyasining zichligi s I E (2.7) ga teng ekan. Energiyaning harakati haqidagi tasavvur va muhitning biror nuqtasidagi energiyaning zichligi va energiyaning harakat tezligi haqidagi hozirgi zamonda muhim bo‘lgan tushunchalar fanga 1874 yilda N. A. Umov tomonidan kiritilgan. U (2.7) tenglamani aniq isbotlagan. Bundan o‘n yillarcha keyin ingliz fizigi Poynting Umovning ana shu fikrini elektromagnit to‘lqinlarga tadbiq qilib rivojlantirdi. Qaytgan va singan tovush to‘lqinlarida tovush intensivligi qanday hisoblanishini tushuntiraylik. Tovush to‘lqinlarining qaytish va sinish qonunlari yorug`likning qaytish va sinish qonunlariga o‘xshaydi. Tovush to‘lqini qaytganda qaytaruvchi sirtga tushirilgan normal bilan to‘lqinning yo‘nalishi hosil qilgan burchak (tushish burchagi), qaytgan to‘lqinning shu normal bilan hosil qilgan burchagiga (qaytish burchagiga) teng. Tovush to‘lqini bir muhitdan ikkinchi muhitga o‘tganda tushish burchagi θ 1 bilan sinish burchagi θ 2 o‘zaro quyidagicha munosabatda bo‘ladi: 2 1 2 1 sin sin c c bunda 1 с va 2 с -tovushning birinchi va ikkinchi muhitlardagi tezliklari. Agar I 1 tovushning birinchi muhitdagi intensivligi bo‘lsa, u holda to‘lqinlar chegara sirtga normal tushganda ikkinchi muhitdagi tovush intensivligi 1 2 I I 33 bo‘ladi, bunda tovushning kirish koeffitsienti Reley isbotlaganiga muvofiq quyidagi formula bilan aniqlanadi: 2 2 2 1 1 2 2 1 1 1 4 s s s s . Ravshanki, qaytish koeffitsienti (1 - ) ga teng. Biz Reley formulasidan ko‘rib turibmizki, muhitlarning akustik qarshiliklari ( 1 1 s ) va ( 2 2 s ) qanchalik ko‘p farq qilsa, muhitlarning chegara sirti orqali tovush energiyasining shuncha kamroq ulushi o‘tadi. SHuni tushunib olish qiyin emaski, ikkinchi muhitning akustik qarshiligi birinchi muhitning akustik qarshiligiga nisbatan juda katta bo‘lganda 2 2 1 1 4 s s . Bunday ahvol tovush havodan suvga yoki betonga, yog`ochga o‘tayotganda kuzatiladi. Bu muhitlarning akustik qarshiliklari havoning akustik qarshiligidan bir necha ming marta ortiqdir. Demak, tovush havodan suvga, betonga, yog`ochga normal tushganda tovush intensivligining mingdan bir necha ulushlarigina bu muhitlar ichiga o‘ta olar ekan. Shunday bo‘lsada, yupqa beton yoki yog`och devor, tovushni juda yaxshi o‘tkazishi mumkin. Bunday hollarda devor katta membrana kabi elastik tebranishlarni qabul qiladi va uzatadi. Yuqorida keltirilgan formulani bunday hol uchun qo‘llab bo‘lmaydi. Atmosfera havosidagi ayrim qatlamlarning temperaturalari turlicha bo‘lganligi sababli ularning akustik qarshiliklari ham turlicha bo‘lishi mumkin Bunday havo qatlamlarining chegara sirtidan tovush qaytadi. Tovushlarning atmosferada eshitilish uzoqligining anchagina tebranib turishi ham xuddi shu bilan tushuntiriladi. eshitilish uzoqligi havoning bir jinslilik darajasiga qarab 10 va undan ham ortiqroq marta o‘zgarishi mumkin. Ob-havo (yomg`ir, qor, tuman) havoning tovush o‘tkazuvchanligiga ta`sir ko‘rsatmaydi. Havo ochiq bo‘lganda ham, quyuq tuman 34 vaqtida ham eshitilish uzoqligi bir xil bo‘lishi mumkin va aksincha, ob-havo bir xil bo‘lib ko‘ringan kunlarda, agar havo qatlamlarining bir jinslilik darajasi turlicha bo‘lsa, havoning tovush o‘tkazuvchanligi keng chegarada o‘zgarishi mumkin. Akustikaning muhim masalalaridan biri, akustik tarqatgichlar tovushning intensivligiga ta`sir ko‘rsatuvchi sharoitlarni aniqlashdan iboratdir. Tebranuvchi jism - tovush tarqatgich tashqi muhitga tovush energiyasini berayotganda, bu jism tovush Download 0.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling