Akustika 1- §. Tovush fizik hodisadir. Tovushning tarqalishi
Download 0.95 Mb. Pdf ko'rish
|
Oybek Temur akaga
2.2- §. TOVUSH INTENSIVLIGI O‘tkinchi (ya`ni tik emas) to‘lqindagi tovushning kuchi yoki intensivligi deb, to‘lqinning tarqalish, yo‘nalishiga perpendikulyar bo‘lgan 1sm 2 yuza orqali har bir sekundda o‘tuvchi energiya miqdoriga aytiladi. Hisoblashlar ko‘rsatadiki, tovushning intensivligi I ortiqcha bosim amplitudasi kvadratining ikkilangan muhit akustik qarshiligi nisbatiga teng: s p I 2 2 0 (2.6) Bu tenglik yassi to‘lqinlar uchun ham, sferik to‘lqinlar uchun ham o‘rinlidir. Yassi to‘lqinlarda agar ichki ishqalishlar bilan bog`liq bo‘lgan yo‘qotishlar hisobga olinmasa, tovush kuchi masofaga qarab o‘zgarmasligi kerak. Sferik to‘lqinlarda esa siljish amplitudalari, zarrachalar va ortiqcha bosim tezliklari tovush manbaidan o‘lchangan masofaning birinchi darajasiga teskari proportsional ravishda kamayadi. 31 Demak, sferik to‘lqinlarda tovush kuchi tovush manbaidan o‘lchangan masofaning kvadratiga teskari proportsional ravishda kamayadi. Tovush kuchini o‘lchash uchun odatda mikrofonlardan foydalaniladi. Tovush kuchini o‘lchash uchun shuningdek Reley diski - ingichka ipga osilgan 2 - 5 mm diametrli kichkina yupqa (qalinligi yuzdan 2-3 millimetr atrofidagi slyuda plastinkadan tayyorlangan) disk - ham ishlatiladi. Tovush to‘lqinlari maydonida diskka momenti tovush kuchiga proporsional va tovushning chastotasiga bog`liq bo‘lmagan aylantiruvchi juft kuch ta`sir qiladi. Bu aylantiruvchi juft kuch diskni uning tekisligi tovush to‘lqinlari tarqalayotgan yo‘nalishga perpendikulyar turadigan qilib burishga intiladi. Odatda tovush maydonida to‘lqin tarqalayotgan yo‘nalishga 45° burchak ostida osilgan Reley diskining burilish burchagini o‘lchash orqali tovush kuchi aniqlanadi. Tovush kuchini aniqlash uchun shuningdek tovush to‘lqinlari qattiq devorga ko‘rsatadigan bosim (r) ni o‘lchasa ham bo‘ladi. Bu bosim tovush kuchiga proporsionaldir: I s p 2 1 bu erda - muhitning o‘zgarmas bosimdagi issiqlik sig`imini o‘zgarmas hajmdagi issiqlik sig`imiga nisbatidir, s tovush tezligi. Keltirilgan formulani (2.6) formula bilan solishtirsak, tovush to‘lqinlari qattiq devorga ko‘rsatadigan bosim ortiqcha bosim kvadratiga proporsional va muhitning zichligiga teskari proporsional ekanligini ko‘ramiz. Shy paragrafning boshida tovush intensivligiga berilgan ta`rif tik to‘lqinlar uchun o‘z ma`nosini yo‘qotadi. Haqiqatdan ham, agar to‘g`ri va qaytgan to‘lqinlarda bosim amplitudalari o‘zaro teng bo‘lsa, u holda to‘lqin o‘qiga perpendikulyar joylashgan yuza orqali qarama-qarshi yo‘nalishlarda teng miqdorda energiya oqib o‘tadi. Shuning uchun energiyaning yuza orqali o‘tayotgan natijaviy oqimi nolga teng bo‘ladi. Bunday hollarda tovush intensivligi tovush energiyasining zichligi, ya`ni 10 3 6 m tovush maydonidagi energiya bilan xarakterlanadi. 32 O‘tkinchi yassi to‘lqin maydonidagi tovush energiyasining zichligini hisoblash uchun kesimi 10 2 4 m va uzunligi kattalik jihatdan tovush tezligi (s) ga teng bo‘lgan silindrik hajmni tasavvur qilaylik; silindrning o‘qi to‘lqin tarqalayotgan yo‘nalish bilan ustma-ust tushsin. Ravshanki, silindr ichidagi energiyaning umumiy miqdori son jihatdan tovush intensivligi (I) ga teng. Ikkinchi tomondan, ko‘ndalang kesimi Download 0.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling