Algoritmlash, modellashtirish va dasturlashtirish

Hisoblash jarayonlarining turlari.
Barcha hisoblash jarayonlarini uchta sinfga ajratish mumkin bo‘ladi: chizig‘li, tarmoqlangan va davriy(tsiklik).
CHiziqli hisoblash jarayoni. Hisoblash jarayonlarining shunday turiga chiziqli deb aytiladiki, unda hisoblashning barcha bosqichlari qog‘ozda yozilganidek chizig‘li ketma-ketlik ko‘rinishida bajariladi. Bunda hisoblashlar-ning yo‘nalishi birlamchi ma‘lumot yoki oraliq natijalarga bog‘liq bo‘lmaydi.
Misol. Quyidagi ifodani hisoblashning blok-chizmasini tuzing.
X² + C
A = -------------- X + C

1
2
D = X² + C

3

A = D/E

4

5
1-rasm. YUqorida keltirilgan misolni echish algoritmi.
Birinchi blokda o‘zgaruvchilar X, S kiritish ko‘rsatilgan, chunki ular birlamchi ma‘lumotlar bo‘lib xizmat qiladi. 2,3,4 bloklarda hisoblashlar bajarilgandan so‘ng D,E,A qiymatlari olinib, 5 blokning bajarilish jarayonida chiqariladi.
Tarmoqlangan hisoblash jarayoni. Hisoblash jarayonlarining shundayiga tarmoqlangan deb ataladiki, unda u birlamchi yoki oraliq ma‘lumotlar xususiyatidan kelib chiqqan holda bir yoki bir necha yo‘nalish bo‘yicha bajarilishi mumkin bo‘ladi. Bunda har bir yo‘nalish hisoblash jarayonining tarmog‘i hisoblanadi. U yoki bu tarmoqning tanlanishi mantiqiy shartlarning bajarilishini tekshirish asosida ta‘minlanadi. Aniq bir holda jarayon faqat tarmoqlarning bittasi bo‘yicha bajariladi. Boshqa tarmoqlanish-larning bajarilishi mumkin emas.
Tarmoqlangan hisoblash jarayonining algoritmlari oddiy(-rasm, blokning ikkala tarmog‘i ham mantiqiy ifodalarni hisoblashni talab etmaydi) va murakkab(2-rasm, bitta yoki ikkala tarmoqlarda ham mantiqiy ifodalarni hisoblash bloklari bo‘ladi) bo‘lishi mumkin.

2. - rasm. Oddiy tarmoqlangan hisoblash jarayonining algoritmi.

v)

3-rasm. Murakkab tarmoqlangan hisoblash jarayonining algoritmlari
Misol. Quyidagi ifodani hisoblashning blok-chizmasini tuzing.

24. 
    > 0 bo‘lganda, x+5,
    
25. 
    = x 0 bo‘lganda, x-5.
    

4

5
4 - rasm. YUqorida keltirilgan misolni echish algoritmi.
-rasmda keltirilgan blok-chizmada hisoblash jarayonining tarmoqlangan algoritmi keltirilgan. Agar x>0 sharti bajarilsa, u holda 2,4,5 bloklarning bajarilish jarayoni bo‘ladi, aks holda esa 2,3,5 bloklar bajariladi. SHunday qilib, masalaning algoritmidan kelib chiqib ikkita blokdan bittasi yoki 3-blok, yoki 4-blok bajarilishi mumkin.
Misol. Quyidagi ifodani hisoblashning blok-chizmasini tuzing.

1
7
5- rasm. YUqorida keltirilgan misolni echishning blok-chizmasi.

11. 
    6-rasmda murakkab tarmoqlangan jarayoni algoritmining blok-chizmasi keltirilgan. Bu erda tarmoqlanish uchta yo‘nalish bo‘yicha bo‘lishi mumkin: 2,4,7; 2,3,5,7; 2,3,6.
    

Misol. Berilgan uchta A, V, S sonlarning eng kichigi kvadratini topish algoritmining blok-chizmasini tuzing. Natijani R harfi bilan belgilaymiz.

1
2 Yo‘q
Ha
5 Ha
6
7
8
6- rasm. YUqorida berilgan misol algoritmining blok-chizmasi.