Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti «adabiyotshunoslik nazariyasi»

Aruz bahrlari 
5 –jadval 
Ba’zi bahrlarga misollar 
Rajazi musammani solim 
1 rukn
2 rukn 
3 rukn
4rukn 
Mustaf’ilu
n 
Mustaf’ilun 
Mustaf’ilu
n 
Mustaf’il
un 
- -V - 
- -V - 
- -V - 
- -V - 
Ey shoh 
karam 
Ki mehr 
nu 
aylar chag’i 
ri teng 
tushar 
teng tut 
yamo 
vayronu o 
nu 
yaxshini
bod 
ustina
hazaji musaddasi maqsur 
1 rukn 
2 rukn 
3 rukn 
4 rukn 
Mafoilun 
Mafoilun 
Mafoil 
V - - - 
V - - - 
V - -
Jahonda qol 
Bilib tahqi 
madi ul yet 
q(i) ni kasb 
et 
magan
ilm 
magan ilm 
O’zbek mumtoz adabiyotida ramal, hazaj, rajaz, mutaqorib eng ko’p qo’llanilgan. Jumladan, Alisher 
Navoiyning “Xazoyin ul-ma’oni” devonidagi g’azallarning yarmidan ko’prog’i ramal bahri (foilotun 
ruknining turlicha takrori) da yozilgandir. 
Бир хил асл рукнлардан 
тузилган ба
ҳрлар 
Икки хил асл рукнлардан 
тузилган ба
ҳрлар 
Ҳажаз, ражаз, рамал, вофир, 
комил, мутақориб, мутадорик 
Мужтасс, музореъ, ҳафиф, 
мунсареҳ, муқтазаб, тавил, 
жадид 
Араб шеъриятига хос 
бўлган баќрлар 
Форс – тожик ва туркий 
халқлар 
шеъриятида 
қўлланиладиган баҳрлар
Тавил, мадид, басит, 
комил, вофир 
Ҳажаз, ражаз, рамал, мунсареҳ, 
музореъ, муқтазаб, мужтасс, 
сареъ, жадид, қариб, ҳафиф, 
мушокил, 
мутақориб, 
мутадорик 

---

93 
Bahrlar bir – biriga yaqinligi, “o’zagi” bir xil bo’lishiga ko’ra guruhlanib, aruz doiralarini 
tashkil etadilar. Bir o’zakli (yaqin) bahrlar uchun bitta bayt yoki misra she’r aytiladi va u turlicha 
joydan boshlab o’qilsa, maxraj (o’zak) atrofida guruhlashgan qonu-qardosh bahrlar kelib 
chiqaveradi.