Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat
Download 1.83 Mb. Pdf ko'rish
|
Elastiklik nazariyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Adabiyotlar
F kes b=1 158 Yuqoridagi tengliklarning uchinchisiga 5 ' 1 c f qo‘yamiz va y ning bir xil darajalari oldidagi koeffi- sientlarni tenglashtirib, 3 5 2 4 ; 2 c c с с larni olamiz. Olingan ifodalardan 8 7 6 3 2 1 ) ( ) ( c x c y c xy c x f y x f . Ushbu ifodadagi oxirgi uchta qo‘shiluvchini kuchlanishlar ) , ( y x funksianing ikkinchi tartibli hosilalari orqali ifodalanganliklari uchun tashlab yuborish mumkin. U holda ) , ( y x - kuchlanishlar funksiyasi uchun quyidagi natijaviy formulaga ega bo‘lamiz: . 6 6 ) , ( 3 3 2 3 1 xy c xy c y c y x Bu funksiya bigarmonik tenglamani aynan qanoatlantiradi va kuchlanishlar uchun mos formulalar quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi: . 2 ; 0 ; 3 2 2 2 1 c y c xy c y c xy yy xx Kuchlanishlar ifodalaridagi 3 2 1 , , c c c koeffisientlarni balka ko‘ndalang kesimi konturidagi quyidagi chegaraviy shartlardan topamiz: 2 / h y bo‘lganda . 0 ; 0 xy yy bundan ko‘rinadiki, 8 2 2 3 h с с ni olamiz. Konsolning o‘ng uchida, ya’ni x bo‘lganda yx yx xx P ; 0 bu yerda yx P - urinma yuk va uning teng ta’sir etuv-chisi qo‘yilgan P kuchga teng. Bu ifodanig birinchisidan 2 1 c c , ikkinchisidan esa ) ( 2 3 2 2 y P c y c yx yx . ) ( y P yx funksiasining biror o‘zgarish qonuni berilganda y ning ixtiyoriy qiymatlari uchun bajarilishi mumkin emas. Shuning uchun ikkinchisini integral shaklda bajarilishini talab qilamiz: . 2 / 2 / 2 / 2 / P dy P dy h h yx h h yx Faraz qilaylik, yx P yukning y o‘zgaruvchiga bog‘liq ravishda o‘zgarish qonuni xuddi yx ning ko‘ndalang kesimdagi o‘zgarish qonunidan iborat bo‘lsin. U holda 2 / 2 / 3 2 2 2 2 / 2 / 3 2 2 8 2 2 h h h h P dy h c y c dy c y c ifodaga ega bo‘lamiz. Bu yerda integrallash amalini bajarib, 159 z z z J Ph c J P c J P h P c 8 ; ; 12 3 3 1 3 2 larga ega bo‘lamiz. Shunday qilib materiallar qarshiligi kursida chiqarilgan kuchlanishlarning (7.57) ifodalari elastiklik nazariyasining hamma asosiy tenglamalarini va balkaning uch yog‘idagi hamma statik chegaraviy shartlarni qanoatlantiradi. Agar urinma yx P kuchlar balkaning uchida biror boshqa qonun bo‘yicha taqsimlangan bo‘lsa, u holda Sen-Venan prinsipiga asosan, kuchlanishlar qiymatlarida sezilarli farq faqat balka uchiga yaqin sohalardagina bo‘ladi. Masalada ko‘chishlarni aniqlash uchun Guk qonunining ifodasidan foydalanamiz. Ushbu formulalarda xy yy xx , , deformatsialarni ) , ( ), , ( y x u y x u u y x ko‘chishlar bilan almashtiramiz va kuchlanishlar o‘rniga ularning ifodalarini qo‘yamiz: . 4 ) 1 ( ; ) ( ; ) ( 2 2 y h EJ P v дx д дy дu y x EJ vP дy дu y x EJ P дx дu z z z Ushbu tenglamalardan birinchisini x bo‘yicha, ikkinchisini y bo‘yicha integrallaymiz va u hamda ko‘chishlarning topilgan qiymatlarini uchinchi tenglamaga qo‘yamiz va ); ( ) ( 2 ); ( 2 1 4 2 2 3 2 x f xy y EJ vP y f y x xy EJ P u z x , 4 ) 1 ( 2 ) 2 ( ) ( 2 ln ) ( 2 2 ' 3 2 ' 4 z z z EJ Ph v y EJ v y f x J E P x f ifodalarga ega bo‘lamiz. Bu yerda ) ( 3 y f va ) ( 4 x f - ixtiyoriy funksiyalar. Oxirgi ifodada birinchi o‘rta qavs ichidagi ifoda x dan, ikkinchi o‘rta qavslar ichidagi ifoda esa faqat y dan bog‘liq bo‘lib, o‘ng tomoni o‘zgarmas miqdordir. Ammo, x va y lar mustaqil bog‘lanmagan o‘zgaruvchilar bo‘lganligi uchun bu tenglik o‘rta qavslar ichidagi ifodalar o‘zgarmaslardan iborat bo‘lgan holdagina bajarilishi mumkin, ya’ni: ; 2 ) ( 9 2 ' 4 c x x EJ P x f z . 2 ) 2 ( ) ( 10 2 ' 3 c y EJ P v y f z Bu tengliklarni integrallab, 12 10 3 3 11 9 3 2 4 6 ) 2 ( ) ( , 6 2 ) ( c y c y EJ P v y f c x c x x EJ P x f z z 160 ekanligini topamiz va bularni yuqoridagi ifodaga qo‘yib, ko‘chishlar uchun quyidagi formulalarga ega bo‘lamiz: , 6 2 2 12 10 3 2 c y c y v y x xy EJ P u z . 3 2 11 9 3 2 2 2 c x c x x vxy y v EJ P z Ushbu formulalardan ko‘rinadiki, u ko‘chish y dan chiziqlimas bog‘liq, va demak, balka ko‘ndalang kesimlari, shu jumladan, qistirib mahkamlangan joyda (qistirilgan joyda) ham (chizma) tekis bo‘lib qolmaydi, ya’ni deformatsiya natijasida ular qiyshayadi. Yuqoridagi ifodalar tarkibiga kiruvchi 11 10 9 , , c c c va 12 c o‘zgarmaslarni aniqlashda 0 u va 0 shartlarni y o‘zgaruvchining ixtiyoriy qiymatlarida bajarib bo‘lmaydi. Demak, 0 x kesimni, biz olgan yechimda, ma’lum bir yaqinlashish ma’nosidagina, yoki taqriban qistirilgan deb hisoblash mumkin. Shuning 0 0 y u x v uchun ox o‘qida yotuvchi 0 nuqta qo‘zg‘almas bo‘lsin degan shart bilangina chegaralanamiz, ya’ni ( a-chizma) 0 , 0 y x da . 0 u bo‘lsin, u holda . 0 12 11 c c Qolgan ikkita 9 c va 10 c o‘zgarmaslarni topish uchun, xuddi balkalarning egilish nazariyasidagi kabi, qistirilgan joyda egilish o‘qi urinmasi burilish burchagining nolga tengligini talab qilamiz, ya’ni: 0 , 0 y x da . 0 dx d 0 9 c ekanligini topamiz. Buni hisobga olib, 10 c ni topamiz: . 4 1 2 10 Ph EJ v c z Ko‘chishlarning ifodalari quyidagi ko‘rinishni oladi: ; 4 ) 1 ( 6 2 2 2 3 2 y h v y v y x xy EJ P u z . 3 2 3 2 2 2 x x vxy y v EJ p z Ikkinchi ifodada 0 y deb hisoblab, balka egilgan o‘qi tenglamasini olamiz va unda x deb hisoblab, balka uchining egilishini aniqlaymiz: a) b) dy dx x 0 0 y u x v 7.8-chizma. y y O O x 161 . 3 ) ( ; 3 2 ) ( 3 3 2 2 2 z z EJ P x x vxy y v EJ P x Olingan ifodalar konsol balkaning egilishi uchun, tekis kesimlar gipotezasiga asoslangan elementar egilish nazariyasida chiqarilgan ifodalarning xuddi o‘zidir. 5. Kuchlanganlik funksiyasini topishga doir masala. Uzunligi l ga balandligi 0 h va qalinligi birga teng bo’lgan to’јri burchakli yupqa plastinkada quyidagi ko’rinishda kuchlanish funksiyasi berilgan 2 ах іamda plastinka qalinligi bo’ylab bir xil taqsimlangan tashqi kuch ta’sirida umumlashgan tekis kuchlanganlik іolatida bo’lsin. іajmi kuchlar mavjud emas . Bu іolda 1) Kuchlanganlik funksiyasini shunday olish mumkinmi? 2) Kuchlanganlik funksiyasi yordamida kuchlanish komponentalarini aniqlang ? 3) Topilgan kuchlanish funksiyasi plastinka chegarasida tashqi kuchlanishni aniklang ? Yechish: funksiyasining kuchlanish funksiyasi bo’lishini tekshiramiz. Bu funksiyasi quyidagi shartni qanoatlantirishi kerak 2 4 4 2 2 4 4 4 0 2 ах у у x x funksiya bu shartni qanoatlantiradi 0 0 0 2 4 2 2 4 4 4 у у x x іajmli kuchlar mavjud bo’lmaganligi uchun kuchlanishlar quyidagi formulalar yordamida topiladi y x x y xy y x 2 2 2 2 2 , , u іolda 0 2 0 xy y x a egilgan yuzidagi to’la kuchlanishlar n m l P xz xy x x n m l P yz y yx y n m l P z zy xz z u іolda to’la kuchlanishi 162 0 2 0 z y x P m P P Demak plastinkaning y yoki bu kuchlanish sodir bo’ladi. Mustaqil yechish uchun berilgan masala. Uzunligi l ga balandligi h va qalinligi birga teng bo’lgan to’јri burchakli yupqa plastinkada quyidagi ko’rinishlarda kuchlanish funksiyasi berilgan. 3 3 2 2 3 2 3 2 3 2 ) 9 ) 8 ) 7 ) 6 ) 5 ) 4 ) 3 , ) 2 , ) 1 y ax y ax axy ay axy y x a ax axy ay 4 4 ) 11 ) 10 ay ax 2 4 4 2 6 6 4 4 4 4 4 ) 20 ) 19 ) 18 ) 17 ) 16 1 ) 15 ) 14 1 ) 13 ) 12 y x y ax ay ax x x x x y ay axy іamda plastinkaning qalinligi bo’ylab bir xil taqsimlangan tashqi kuch ta’sirida umumlashgan tekis kuchlanganlik іolatida bo’lsin іajmi kuchlar mavjud emas . Bu іolda 1) Kuchlanganlik funksiyasini shunday olish mumkinmi ? 2) Kuchlanganlik funksiyasi yordamida kuchlanish komponentalarini aniqlang? 3) Topilgan kuchlanish funksiyasida plastinka chegarasidagi tashqi kuchlanishini aniqlang? Adabiyotlar: 1. R.I.Xolmurodov, X.X.Xudoynazarov “Elastiklik nazariyasi” I-II qism. Toshkent, fan, 2003 y. 2.Mamatqulov Sh. Elastiklik nazariyasidan ma’ruzalar. T.: Universitet, 1995. 2. Timoshenko S.P., Gudyer Dj. Teoriya uprugosti. M., Mir, 1975. 3. Aleksandrov A.V. Potapov V.D «Osnovы teorii uprugosti i plastichnosti» M.Vыs.shk. 1990g. 400st. 4. V.I. Samul «Osnovы teorii uprugosti i plastichnosti» M. Vыs.shk. 1982g. 264 st. 5. S.P.Rekach. Rukovodstvo k resheniyu zadach po teorii uprugosti. M. 1977 g. 6- AMALIYOT DARSI Elastiklik nazariyasining tekis masalalari. 163 Elastiklik nazariyasining tekis masalalari mavzusining texnologik modeli Vaqt: 2 soat Talabalar soni: 15-30 ta O’quv mashg’ulot shakli Amaliy mashg’ulot O’quv mashg’ulot rejasi 1.Ikki tayanchli balkaning tekis taqsimlangan yuk ta’sirida egilishi 2. Uchburchak kesimli to‘g‘on. O’quv mashg’ulot maqsadi: Elastiklik nazariyasi tekis masalalarini b’zilasrini yechish bilan tanishtirish va mavzuga doir masalalalar yechish Pedagogik vazifalar: Ikki tayanchli balkaning tekis taqsimlangan yuk ta’sirida egilishi va uchburchak kesimli to‘g‘ondagi hosil bo’ladigan kuchlanganlik deformasiyalanganlik holatini o’rganish O’quv faoliyat natijalari: Ikki tayanchli balkaning tekis taqsimlangan yuk ta’sirida egilishi va uchburchak kesimli to‘g‘ondagi hosil bo’ladigan kuchlanganlik deformasiyalanganlik holatini o’rganishga doir masalalar yechish haqida ma’lumotga ega bo’ladi yechimlardan xulosalar chiqaradi Ta’lim usullari Muammoli usul, suhbat, munozara, aqliy hujum Ta’limni tashkil etish shakli Ommaviy, jamoaviy, guruhli, individual. Ta’lim vositalari Doska, masalalar to’plami, ma’ruza matni, tarqatma materiallar, o’quv materiallar. Ta’lim berish sharoiti Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona. Monitoring va baholash Yozma nazorat: masalalar yechish, test Og’zaki nazorat: tezkor-so’rov Elastiklik nazariyasining tekis masalalari oid namunaviy masalalar yechish mavzusining texnologik xaritasi Ish bosqichlar i va vaqti Faoliyat mazmuni ta’lim beruvchi ta’lim oluvchilar 1-bosqich. O’quv mashg’ulo tiga kirish (15 daq.) 1.1.Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan natijalarni yetkazadi. 1.2.Talabalar bilimini suhbat shaklida faollashtiradi (№2 ilova). Muammolarni yechish uchun talabalarning egallagan bilimlarini yetarliligini aniqlaydi Tinglaydilar, yozib oladilar 164 2-bosqich. Asosiy (55 daq.) 2.1. Topshiriqni o’qib beradi va berilganlarni doskaga yozadi (№ 4ilova). 2.2. Muammoni yechish yo’llarini izlashni tashkil etadi: birinchi kichik muammoni ifodalaydi. Muammolarni yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi. 2.3. Muammoni yechish vaqtida to’g’ri yechimlarga e’tibor beradi, xatolarni ko’rsatadi. Talabalar bilan birgalikda javoblar to’liqligini baholaydi, savollarga javob beradi. Savollarga javob beradi. Muammoni yechish bo’yicha o’z fikrlari-ni beradi Munozara qila- dilar, tahlil qiladilar, xulo-sa chiqaradilar. 3 - bosqich. Yakuniy (10 daq.) 3.1.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi muhimligiga talabalar e’tiborini qaratadi. 3.2. Uyda bajarish uchun topshiriq (№ ilova) beradi Tinglaydilar. Topshiriqni yozadilar Download 1.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling