Aloqalarini va o‘zaro bog‘liq1igini ilmiy o‘rganishdir

Kreditlash ikki xil ko‘rinishda bo‘lishi mumkin: 1. Moliyaviy kredit — bunda pul mablag‘lari to‘g‘ridan-to‘g‘ri talab qiluvchiga beriladi. 2. Pul to‘1ovlari ko‘rinishidagi kredit — bunda to‘1ov kechiktirilishi mumkin.
Ta’minlanilgan qarz berishni to‘rt turga bo‘lish mumkin: a) Veksel evaziga b) Mahsulot evaziga, v) Fond evaziga (qimmatbaho qog‘oz1ar kafoloti bilan), g) ipotekali (ko‘chmas mulk evaziga). Qarxning uzilishi esa bir marotaba badal to‘lash orqali amalga oshirilishi yoki kechiktirilgan holda bo‘lishi mumkin.
Qarz oluvchilarning turlari va qarzni ishlatish sohalariga qarab moliyaviy kreditni ikkiga bo‘lish mumkin: 1.Banklararo kredit, bunda qarzdor sifatida banklar ishtirok qiladi;
2. Kommersiya qarzi, bunda kredit savdo-sotiq maqsadlari uchun beriladi va qarzdor sifatida tashkilot, hissadorlik jamiyati yoki boshqa korxonalar bo‘lishi mumkin.
Kreditlarni ko‘pincha banklar berishiga qaramay, uni alohida tashkilotlar ham berishi istisno etilmaydi. Bunda ularda crkin put mablag‘1ari bo‘1ishi lozim. Bunday turdagi tashkilotlarga sug‘urta kompaniyalari, investitsion fondlar, seleng kompaniyalar, trast kompaniyalar va boshqalar kirishi mumkin. Kredit olish, uning tartibi, hujjatlari va uni qaytarish shart-sharoitlari krcdit shartnomasi bilan aniqlanadi. Qarz oluvchi kredit olish uchun bankka yoki tegishli tashkilotga (kreditorga) ariza bilan birgalikda kerakli hujjatlarni tayyorlab topshiradi. Unda kredit olishning maqsadi, uning qiymati va muddati ko‘rsatiladi. Talab qilinishi mumkin bo‘lgan hujjatlarning turlari va ma’nosi kreditor tomonidan aniqlanadi. Hujjatlarni qabul qilib olayotgan vaqtda kreditor qarz oluvchining kredit olishga layoqatliligini va uning to‘lov qobiliyatini, kreditni o‘z vaqtida qaytara olishini, uning ustama foizlarni to‘lashga qobiliyati bor yoki yo‘qligini tekshiradi. Bum amalga oshirishning har bir kreditor tomonidan aniqlab qo‘yilgan xilma-xil usullari bo‘lib, ular qattiq sir tutiladi.
Kredit berishning asosiy tomonlaridan biri uning ta’minla- nun idir. Kredit ta’minlanuvi tovar — material boyliklar, ko‘chmas mulk, qimmatli qog‘ozlar va kelajakda ishlab chiqariladigan mahsulot hajmi bilan o‘lchanishi mumkin.
Krcditning oluvchiga berilishi ham xilma-xil usullarda amalga oshirilishi mumkin. Masalan, ularning asosiy turlari - zudlik bilan beriladigan qarz, kontokorrekt kredit, onkol deb ataladigan kreditdir. Zudlik bilan beriladigan qarz kreditning oddiy turi bo‘1ib, bunda bank qarz oluvchining hisob raqamiga kerakli miqdordagi mablag‘ni o‘tkazadi va kredit muddati tugaganidan so‘ng, qarzdor bu mablag‘ni kreditorning hisob raqamiga qaytaradi. Kontokorrekt kredit berishda qarzdor uchun bankdr maxsus kontokorrekt hisob raqami ochiladi. Bunda krec:t oluvchining mablag‘ni ishlatish jarayoni nazoratda bo‘ladi. Onkol krcdit qisqa muddatli krcdit bo‘lib, kreditoming birinchi talabi bo‘yicha qaytarilishi lozim. Bu turdagi kredit ko‘pincha qimmatli
qog‘ozlar yoki tovarlar uchun beriladi. Kredit to‘1ovi banknin_b birinchi talabi bo‘yicha qarzdoming hisob raqamiga tushgan mab1ag‘lar hisobiga yoki garovga qo‘yilgan qimmali qog‘oz1ar
yoki tovar-moddiy boyliklarni sotish hisobiga amalga oshiriladi. Kreditning qaytarilishi va uning ta’minlanuvi nuqtai nazaridan onkol krediti bank aktivining kassadagi naqd puldan keyin • i kkinchi o‘rinda turadigan likvidlik darajasiga ega. Agar kred ko‘chmas mulkni garovga qo‘yish orqali olinsa, uni ipotekali kred.t
‹icb ataladi. Bunday turdagi kreditlar ipoteka banklari tomonidan beriladi. Bunday kredit katta miqdordagi kapital sarf-xarajatlarni L$oplash uchun qo‘llaniladi. Masalan, yangi qurilish amalga tishirilayotganda qurilish obyekti garov sifatida bo‘lad
I lbyektning qurilish bosqichlari bilan hamohang ravishda ham ki edit berilishi mumkin.
Kichik biznes korxonasining moliyaviy resurslari uning o‘z i iqsadlarini amalga oshirish yo‘nalishida ishlatishi mumki'• l›o‘lgan pul mablag‘ resurslaridir. Resurslar korxona faoliyatida ' hlab chiqarishni tashkil qilish va rivojlantirishga, iste’molp • iiui.ihlab chiqarish faoliyatini yuritishga yo‘naltirilishi yoki
l7,1l’itdit iiaqlab turilishi mumkin. Kapital moliyaviy resurslarnir

?37
bir qismi bo‘1ib ishlab chiqarish, savdo jarayonining rivojlanishi uchun (masalan, xom ashyo sotib olish, ish qurollari va zaxira qismlar xarid qilish, ish kuchini jalb qilish va boshqa ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan narsalar olish uchun) mo‘ljal1angan pul ko‘rinishidagi mablag’ kapitaldir

Kichik biznesni boshqarishda kapitalni jalb qilish tadbirkorlik kapitali va jalb qilingan kapitallarga bo‘linadi.