Amalgaoshirish
Download 229.46 Kb. Pdf ko'rish
|
S.Saidaliyev maqola
- Bu sahifa navigatsiya:
- Клюcҳавыеслова
|
UDK 30 428 CHET TIL TA’LIMIDA KOMMUNIKATIV TAMOYILNI AMALGAOSHIRISH Saidumar Saydaliev, pedagogika fanlari nomzodi, professor, Namangan davlat universiteti, Tel :+99 696 30 49 Annotatsiya: Maqolada muloqotning inson hayotidagi ahamiyati, til bilish darajalari,til sohibi va uning xususiyatlari, kommunikatsiya va uning verbal va noverbal turlari haqida fikr bayon qilingan. Kalitso‘zlar: muloqot, tilbilish,til sohibi, nutqmadaniyati, verbal, noverbal Аннотация:В статьеизлагаецяознаcҳении коммуникации в жизне cҳеловека, степенизнанияязыка, насителеязыкаи егохарактеристики,а так жевер бальной и невер бальной коммуникации. Клюcҳавыеслова:коммуникация,знаниеязыка,носительязыка, культураречи, вербальный, невербальный Annotation: The article deals with the importance of communication in human life, the degree of knowledge of the language, the native of the language and its characteristics, as well as verbal and non-verbal communication. Keywords: communication, knowledge of the language, native speaker, culture of speech, verbal, non-verbal Inson o‘zoldiga qo‘ygan barcha va zifalarni til yordamida muloqot qilish orqali hal qiladi,yoqimli muloqot qila bilish esa qadim zamonlardan san’at hisoblanadi. Hayotda duch kelinadigan muammolarni hal qilish ko‘proq ularni muhokama qilish,boshqalarga tushuntirib bera olish bilan chambarchas bog‘liq. Buning uchun esa til bilish zarur. [1] Tilni mukammal o‘rganish juda oson ishdek tuyuladi, guyoki til voqea hodisalarni idrok etish jarayonida o‘z-o‘zidan o‘rganib qolinadigandek.Shu sababli bo‘lsak erak,ko‘pchilik ona tilida muloqot yuritish qobiliyatini rivojlantirish gaahamiyat bermaydi. Lekin turli vaziyatlarda kishilar bu ishni amalga oshirishga ojiz ekanliklarini sezdirib qo‘yadilar. Masalan, turli marosim va yig‘ilishlarda so‘zga chiquvchilar ko‘pincha cho‘chib, ikkilanib turadilar, menemas, balki falonchi so‘zlasa yaxshiroq bo‘larmidi, degan fikrni bildiradilar. Bunday holat bolalarda ham seziladi. [2] Ularga ish buyurilganda, topshiriq muloqot bilanbog‘liqb o‘lganhollarda «Men qanday qilib aytaman?», «Nima deyman?» - debso‘raydilar. Kattalar ham,bolalar ham muloqot bilan aloqador bo‘lmagan ishlarni bajarishni afzal ko‘radilar. Sababi, muloqot aqliy, ruhiy va boshqa bir qator qiyinchiliklarga boy bo‘lgan murakkab jarayonligidir. Chunki, muloqot jarayonida kishining tilni qay darajada bilishi yaqqol ko‘zga tashlanadi. [3] Afsuski, shunday mas’uliyatli vazifa – kommunikativ layoqatni boshqalarga taqlid qilish yo‘li bilan egallash odat tusini olgan. Ta’lim muassasalarida asosan muloqot vositasi hisoblanmish,tilmaterialiga e’tibor qaratiladi. Vaholangki, nutq madaniyatini rivojlantirish va muloqot qobiliyatini yuksaltirish alohida ahamiyatga ega. CHunki, shaxsning nutqiga qarab uning umumiy madaniyati, o‘qimishliligi, ish bilarmonlik darajasi va qator boshqa xususiyatlariga baho berish mumkin. Ruhshunoslarning ta’kidlashlaricha, muloqotning to‘g‘ri va unumli yuritilishi ishlab chiqarish unumini 20 foizgacha orttirar ekan. [4] Tilni to‘la egallash, o‘z navbatida, mashaqqatli va cheksiz jarayondir. Bu ishga astoydil bel bog‘lagan inson tilda o‘zi o‘rganishi va o‘zlashtirishi kerak bo‘lgan so‘z, ibora va nutq vositalarining o‘rni beqiyos ekanligini his etib boradi. Shu o‘rinda, chinakam til sohibi bo‘lish uchun nimalarga e’tibor qaratilmog‘I lozim, degan savol tug‘ilishi tabiiy. Dunyo rang-barang, ko‘p qirrali va sermazmun bo‘lgani kabi tilning qirralari ham turlicha namoyon bo‘ladi. Kishilarning so‘z boyligiga, chiroyli iboralar va o‘xshatishlardan foydalanishiga qarab ham qanday til sohibi ekanligini baholash mumkin. [5] Ba’zi kishilar yozma nutq ustasi bo‘lsalar, boshqalar og‘zaki nutqni afzal ko‘radilar.Shundan kelib chiqqan holda, til o‘rganuvchilarga maslahat sifatida ular bosib o‘tishilozim bo‘lgan bosqichlarni sanab o‘tish maqsadga muvofiqdir. Til bilishning lingvistik jihati til qoidalariga amalqilish darajasini egallash bilan bog‘liq. Til sohibining ijtimoiy-madaniydarajasi esa, asosan muloqot jarayonida hamsuh batning yoshi, jinsi, jamiyatdagi o‘rni va boshqa xususiyatlarini qanchalik inobatga olishida seziladi. Masalan, bola bilan gaplashganda qo‘llaniladigan «til»dan kattalar bilan muloqotda foydalanilmaydi. [6] Til vositalaridan nutq vaziyatiga mos ravishda foydalana bilish o‘tamuhim qobiliyatdir.Til sohibining nutqvaziyatiga mosravishda til birliklarini to‘g‘ri tanlayolishi nut qmadaniyati tarzida namoyon bo‘ladi. [7] Til bilishning milliy-madaniy darajasi shu tilda ifoda etiladigan urf-odat, udumlar,adabiy merosdan xabardor bo‘lishni taqozo etadi.Vanihoyat, til sohibining Download 229.46 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|