Амалий машулот б´йича дарс ´тиш

Патогенез. Эмбол артерияларнинг тармокланиш ёки торайиши соҳасида локализация қилинади. Эмболия маълум бир рефлексли артериал спазм билан бирга келади, бу эса тромбнинг шаклланиши учун жавобгардир, бунинг натижасида коллатерал тармоқни тўсиб куйлиши юзага келади.
Тромбоз ва эмболияларда магситрал томирлари хавзаларидаги, ўткир тўқима гипоксияси юзага келади, бунинг асосий сабаби микроциркуляция томирларида қон оқимининг бузилиши. Таъсир қилинган тўқималарда оксидланмаган метаболик маҳсулотларнинг ортиқча миқдори ҳосил бўлиши, бу метаболик ацидознинг ривожланишига олиб келади. Тромбоцитларни агрегацияси ва капилляр бушлигида тромбоцитлар ҳосил бўлишига ёрдам беради, бу эса ишемиянинг оғирлигини оширади ва томир ичи тромбози учун қулай шарт-шароитлар яратади. Гипоксиянинг кўпайиши тўқималарда оксидланиш жараёнининг ривожланишига салбий таъсир қилади. Улар мембранотоксинларнинг таркибини оширади - гистамин, серотонин, кининлар, простагландинлар, улар ҳужайра мембраналари ва ҳужайра ичидаги мембраналарнинг ўтказувчанлигини оширади. Ҳужайраларнинг ўтказувчанлиги бузилганлиги натижасида мушакларнинг субфациал шиши пайдо бўлади алмашинувидаги ўзгаришлар ва ҳужайралар ўлими тўқима тўқималарига кирадиган гидролазаларнинг чиқиши билан лизосомаларнинг парчаланишига олиб келади. Бунинг оқибати юмшоқ тўқималарнинг некрозининг ривожланиши юзага келади. Ишемияга учраган тўқималардан умумий қон оқимига оксидланмаган махсулотлар ажрала бошлайди, булар метаболик ацидоз, токсик маҳсулотлар, калий, миоглобиндир. Бу метаболик аҳсулотлар суяк-фасциал сиқилиш натижасида янада ёмонлашади. Юрак-қон томир тизимининг оғир бузилишлари юрак ишининг ёмонлашиши, юрак ритмининг бузилиши ва марказий гемодинамиканинг кескин ўзгариши билан бирга келади. Aйланма гипоксия кучаяди ва буйрак филтрацияси камаяди.
Клиника. Ўткир артериал тутилиш белгилари эмболия пайтида энг катта даражага етади. Касалликнинг бошланиши таъсирланган оёк ёки кулда оғриқ билан тавсифланади, бу эмболия пайтида тўсатдан пайдо бўлади ва чидаб бўлмас ҳолга келади. Уларнинг келиб чиқишида ҳам асосий артерия, ҳам коллатералларнинг спазми катта аҳамиятга эга. 2-4 соатдан кейин спазм камаяди ва оғриқнинг интенсивлиги бироз пасаяди. Оғриқ уйқусизлик, совиш ва оёқ-қўллардаги ўткир холсизлик ҳисси билан қўшилади. Зарарланган оёқ-қўлларнинг териси жонсиз-рангпар рангга эга бўлиб, кейинчалик ўзига хос мармарсимон ранг билан алмаштирилади. Вена томирлари бушаб колади ("арикча симптоми"). Эмболнинг жойлашган жойидан дистал артериада пулсация йуколади, эмболнинг тепасида эса одатда кучаяди. Тери ҳарорати сезиларли даражада пасаяди, айниқса дистал кисмда.
Шу билан бирга, оғриқ ва тактил сезгилар бузилади. Бундай ҳолда, аввал юзаки кейин чуқур сезгилар пасаяди. Огир ишемик касалликлар билан оғриган беморларда кўпинча тўлиқ анестезия ривожланади. Оёк-куллар фукнциялари тулик фалажликгача бузилади. Оғир ҳолатларда, бўғимларда пассив ҳаракатлар кескин чекланади, баъзида мушакларнинг қисқариши ривожланади. Беморларни палпация килганда субфаскуляр мушакларнинг шиши хисобига кучли оғриклар пайдо бўлади. Маҳаллий симптомларнинг ривожланиши билан беморларнинг умумий аҳволи ёмонлашади. Бу ишемик тўқималардан токсик маҳсулотларнинг умумий қон оқимига кириши билан боғлиқ, бу ҳаётий органларнинг функцияларига салбий таъсир қилади. Касалликнинг клиник кўринишига окклюзия даражаси, артериал спазмнинг интенсивлиги, артерия бушлигини эмболия билан тўсилиши даражаси, кон айланишининг хусусиятлари ва давом этадиган тромблар ҳажми таъсир қилади. Aорта бифуркациясининг эмболияси билан жуда оғир клиник белгилар кузатилади. Тўсатдан кучли огриклар оёкларда ва гипогастриал сохадан бел ва оралик сохаларга иррадацияланади. Кейинги 1-2 соат ичида терининг "мармарсимон нақшлари" думба ва қорин олд деворининг пастки қисмларига тарқалади. Кичик чанок органларнинг қон айланишининг бузилиши билан дизурик ва тенезим холатлари булиши мумкин. Сон артерияларда пульс аниқланмайди ва сезги бузилиши қорнинг пастки сохаларигача етиб боради. Оёқнинг мотор функцияси тезда йўқолади, мушакларнинг қисқариши ривожланади ва тўқималарда қайтарилмас ўзгаришлар юз беради.
Ўткир артериал тромбоз клиникаси эмболияга ўхшайди, аммо аломатларнинг аста-секин ривожланиши характерлидир. Бу айниқса, периферик артерияларнинг облитирланган касалликларига чалинган беморларга тез ривожланади, бунда коллатериал тармоғи қон томир тромбози юзага келиши билан тўғри келади. Фақат тромбоз ривожланиши билан зарарланган оёкларда ишемиянинг жиддий белгилари пайдо бўлади.