Amaliy antropologiya va biomexanika asoslari

2.9-rasm. Yu.P. Zibin va V.A. Fukin foto
2.10-rasm. Egri ortoskopik loyihalash
o’lchagichi	usuli bilan tasvirni hosil qilish sxemasi

Yu.P.Zibin va V.A.Fukinlar tomonidan kashf etilgan foto o’lchagichni ishlash printsipi (2.9-rasm) ob’yektga yo’naltirilgan ingichka parallel nurlar yordamida “nurli kesimlar” hosil qilishga asoslangan. Bu moslamada ob’yektni nurli kesimlami olishda optik o’q yo’nalishida ko’rinmaydigan murakkab egrilikdagi xudud paydo bo’lib qolishi mumkin. Shuning uchun ushbu moslamada ortoskopik loyihalash usuli deb

nomlanuvchi, ob’yektivning fokal tekisligini asosiy o’qga nisbatan ma'lum burchak ostida joylashtirish ko’zda tutilgan. Kesim tasvirini ekranga to’g’ri transformatsiyasiga erishish uchun loyihalanayotgan ob’yekt shunday joylashishi kerakki, ekranda haqiqiy tasvir hosil bo’lsin. Oyoq panjasini turli holatidagi kesimlar to’plami orqali, uning razmerlar o’zgarishini osonlik bilan aniqlash mumkin.

Ortoskopik loyihalash usulni tarkibiy mazmuni quyidagicha tasavur qilish mumkin. Agarvl nuqtadan o’tuvchi, tekislikda yotgan tasvir, aIf a2, a3 nuqtalar bilan ifodalangan deb hisoblasak, ob’yektiv О va fokal tekislik/l/ asosiy optik o’qga nisbatan perpendikulyar va>4 tekisligi oralig’ida0 burchakni tashkil qiladi. ah a2, a3 nuqtalar Ai tekisligida я1* а*2, a!3 nuqtalar sifatida tasvirlanadi. Asosiy optik tekisligida aniq, ravshan tasvir hosil bo’ladi, lekin xajmli tasvir(perspektiv)da bu ko’rinish o’zgarib ketadi. Burilgan ekranni negativ tekisligiga nisbatan P burchakka transformatsiyasi, bu o’zgarishni to’grilash imkonini beradi. Tasvirga olish va transformatsiyalarga fotoapparatni optik burchagini kesim tekisligi bilan uchrashish burchagi va ob’yektiv diametri ta'sir ko’rsatadi. mazkur burchak 60° ga teng bo’lganda optimal miqdor hosil bo’lishi aniqlangan. Ko’p hollarda oyoq panjasini o’lchash uchun rastrofotomeir ishlatilishi mumkin. Bunda o’rganilayotgan jism (ob’yekt) proektorlar yordamida yoritiladi va yuzada rastr tasviri hosil bo’ladi (rastr - bu yo’naltirilgan nur to’plamini struktur o’zgartirish uchun kichik teshikchalar, linzalar, prizma va ko’zgular yordamida ko’p sonli mayda optik elementlar majmuyi).

Fazoviy-murakkab jismlarni razmer va shaklini qayta tasvirlash va o’rganish uchun tasvirni binokulyar ko’rinishi orqali stereofotogrammetriya ishlatilishi ham ko’zda tutilishi mumkin [6]. Bunda ko’zlar bilan ko’riladigan tasvirni fotorasm bilan almashtirib, stereoskopik yo’l bilan hajmli jismni tasvirlash amalga oshiriladi. Stereoskopiya deb fazoni hajmli ko’rinishini ta'minlovchi ikki (stereo) juftlikni tasvirlashga aytiladi.

Yuqorida keltirilgan stereofbtogrammetriyalar stereofotometriya (2.11,a-v rasm) va stereofotoplantogramma(2.1 l,g,d- rasm)larda ishlatiladi. Bunda hajmli jismlarni ikkita stereokameralar yordamida ikki nuqtadan rasmga olinadi. Bu ikki tasvirni umumlashtirib jismni hajmini ifodalash imkoni vujudga keladi. 2.12-rasmda keltirilgan oyoq panjasini izining gorizontal kesimlarini stereofotoplantografda olingan.

B.S.Pashaev va B.M.Famitsinlarning moslamasida ham (2.13-rasm) yuqoridagi printsip asosida oyoq panjasi va boldirning ganch nusxalarini stereoskopik tasviri olingan [7].

Moslama oyoqni yoki uni ganch nusxasini o’rnatish uchun buriluvchi stol 7, jismni o’zi 5, SKI-7 rusmli stereogrammetrik kamera 5, yorituvchi reflektor 4 va ekran 2 lardan tashkil topgan. Jismni tasvirlash to’rt (old, orqa, o’ng va chap) tomonlaridan amalga oshiriladi.