Amaliy mashg’ulot №18 birikmalarni hisoblash vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda (cho’zilgan, sirib tortilgan kuch ostidagi) mustahkamlikka hisobi

Javobi. ; .
4. Ko’p boltli va klemmali birikmalarni hisoblash.
Bunda eng ko‘p yuklangan boltdagi hisobiy kuchlanish aniqlanadi. Boltlar guruhidan tuzilgan birikmalani uchta yuklanish sharoitlari bo‘ladi.
1 – holat. Birikmadagi teng ta‘sir etuvchi yuklanish tutashuv sirtiga perpendikulyar va uning og‘irlik markazidan o‘tadi. Bunday sharoit doiraviy va to‘rtburchakli qopqoqlarni biriktirishga taaluqli bo‘ladi (4.1 – rasm).

4.1 – rasm. Doiraviy va to‘rtburchakli qopqoqlarni biriktirish

Bunda bir boltga to‘g‘ri keladigan kuch
; (4.1)
bunda z – boltlar.
2 – holat. Birikmadagi yuklanish tutashuvidagi detallarni surishga harakat qiladi. Misol uchun 4.2 – rasmdagi kronshteynning qotirilishi. Bunda kronshteynga qo‘yilgan kuchni markazga qo‘yilgan kuch va uning momenti bilan almashtiramiz. Bunda boltdagi teng ta‘sir etuvchini hisoblanadi:
(4.2)
bo‘ladi kuchdan hosil bo‘lgan kuch, momentdan boltda hosil bo‘lgan kuch.

4.2 – rasm. Kronshteynning boltlar guruhi bilan qotirilishi

3 – holat. Konstruksiyasiga ta‘sir qiluvchi yuklanish tutashuv sirtni ochishga harakat qiladi. Masalan, 4.2 rasmdagi kronshteynning qotirilishi. Bunda kronshteynga ta‘sir qiluvchi R kuch va tashkil etuvchilarga ajratiladi. Bunda boltning hisobi ularni qotirish hisobiga tutashuvni ochimaslik shartidan aniqlanadi (buni amaliy misolda ko‘rib chiqamiz).
Klemmali birikmalar detallarni val va o‘qlarga qotirish uchun hizmat qiladi. Klemmali birikmalarda biriktirilayotgan detallar boltli birikma yordamida sirib qotiriladi. Klemmali birikmalarning 2 hil hisobiy sxemasi bo‘lishi mumkin (4.3 – a, b – rasmlar).

4.3 – rasmlar. Klemmali birikmaning hisobiy sxemalari
Birinchi holda klemmali birikma detallari yuqori bikirlik bilan tayyorlanadi, detallar valga katta tirqish bilan o‘rnatiladi. Bu holda boltni sirib tortuvchi kuch
(4.3)
Ikkinchi holda boltni sirib tortuvchi kuch quyidagicha aniqlanadi
(4.4)
(4.3) va (4.4) formulalarda – val diametri; f – val va klemma orasidagi ishqalanish koeffisienti; – birikmaga ta‘sir qiladigan burovchi moment; - birikmaga ta‘sir qiladigan bo‘ylama kuch.
Agar klemmali birikmaga va kuch bir vaqtda ta‘sir etsa
(4.5)
(4.5) formulada ; z– bir tarafda joylashgan boltlar soni; ehtiyot koeffisienti; – ishqalanish koeffisientining qiymatini cho‘yan va po‘lat uchun moysiz ishlaganda olish mumkin.