Amaliy mashg’ulot №18 birikmalarni hisoblash vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda (cho’zilgan, sirib tortilgan kuch ostidagi) mustahkamlikka hisobi

2 – masala. Yuk osish ilgagiga yuk osilgan. Ilgak materiali uchun . Ilgak rezbali qismi diametrini hisoblang.
Yechish. (2.19) formula asosida
,
Jadvaldan M14x2,0 rezba tanlaymiz, bu rezba uchun .
3 – masala. Bolt sirib tortilgan. Bolt materiali uchun , bolt uchun . Boltni siruvchi eng katta kuchni hisoblang.
Yechish. (2.15) formuladan
.
4 – masala. Bolt ikki detalni biriktiradi. Detallarni kuch tutashuv joyida siljitishga harakat qiladi. Bolt detallarida tirqish bilan o‘rnatilgan. Zahira koeffisient , boltlar soni detallarni tutashuv joyida ishqalanish koeffisienti . Rezba diametri . Boltni sirib tortishdagi kuchdan hosil bo‘lgan rezbadagi kuchlanishini aniqlang.
Yechish. (2.16) formulada . Boltni sirib tortuvchi kuch
.
(2.15) formuladan bir boltga tushadigan kuch
.
boltdagi kuchlanish

Mustaqil yechish uchun masalalar
1– masala. Yuk osish ilgagining rezbali qismi diametri (rezba 20x2,5 mmli) . Ilgakning yuk ko‘taruvchanligini aniqlang.
Javobi. .
2 – masala. Qopqoqni qotiruvchi bolt o‘lchami M16x2 mm ( ). Bolt kuch bilan sirib tortilgan. Boltdagi kuchlanishni hisoblang.
Javobi.
3 – masala. Bolt ikki detalni biriktiradi. Detallarga tutashuv joyida ta‘sir etadi. Tutashayotgan boltlarda ; . Rezba diametrini aniqlang, . Bolt materiali сталь 3 po‘lat.
Ko‘rsatmalar: kg.
Javobi.
3. Vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda (tashqi kuch ostidagi, ko’ndalang kuch ostidagi, eguvchi kuch ostidagi) mustahkam­likka hisoblash.
4 – holat. Bolt sirib tortilgan, unga chozuvchi kuch ta‘sir qiladi. Sirib tortilgan boltga tashqaridan kuch ta‘sir etsa, bolt sterjeni ga cho‘ziladi. Detallarning siqiqligi esa ga bo‘shashadi, ya‘ni (3.1–rasm). Agar detallar siqiqligining oshish qiymati bolt sterjenining cho‘zilish qiymatidan katta bo‘lsa detallar orasida tirqish hosil bo‘ladi, natijada tutashuv joyining germetikligi buzuladi. Shuning uchun detallarning siqiqligi tashqi kuch ta‘siridan butunlay yoqolib ketmasligi kerak.

3.1–rasm. Sirib tortilgan, tashqaridan cho‘zuvchi kuch ta‘sir etadigan boltli birikma
Tashqi kuchning bolt sterjeni cho‘zilishiga hamda detallarning siqiqligiga sarf bo‘lishini koeffisient bilan belgilaymiz. Bunda bolt sterjeniga qo‘shimcha cho‘zuvchi kuch ta‘sir etadi, detallarni siqib turuvchi kuch esa qadar kamayadi. Natijada bolt sirib tortilganda sterjenga ta‘sir qilayotgan umumiy cho‘zuvchi kuchning qiymati: , bu yerda burovchi momentni hisobga olgan holda bolt sterjenini sirib tortish uchun sarf bo‘lgan kuch.
Agar, detallar orasiga qistirma qo‘yilmagan bo‘lsa , asbest, paranit, rezina kabi materiallardan tayyorlangan qistirma qo‘yilganda esa bo‘ladi.
– detallarning siqiqligini ta‘minlovchi kuchning eng kichik qiymati - detallarning siqiqligini ta‘minlovchi kuch, bu yerda – xavfsizlik koeffisienti bo‘lib, uning qiymati tashqi kuchlarning ta‘siri o‘zgarmas bo‘lgan holda ; o‘zgaruvchan bo‘lganda esa bo‘ladi.
Shunday qilib, sirib tortilgan bolt sterjeniga tashqi kuch ta‘sir etganda bu bolt sterjenining diametri quyidagicha aniqlanadi:
(3.1)