Amaliy mashg’ulot №18 birikmalarni hisoblash vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda (cho’zilgan, sirib tortilgan kuch ostidagi) mustahkamlikka hisobi

5 – holat. Ekssentrik yuklangan boltning tayanch sirtida uning parallel emasligidan (ya‘ni boltning kallagi va birikayotgan detallning parallel emasligidan) ta‘sir etuvchi kuchning markazdan surilishi oqibatida (x ekssentrik masofaga) cho‘zuvchi kuchlanish bilan birga eguvchi kuchlanish quyidagicha aniqlanadi:
; (3.2)
– boltda hosil bo‘lgan cho‘zuvchi kuchlanish; – boltda hosil bo‘lgan eguvchi kuchlanish; x– ekssentriklik masofasi, ya‘ni boltga ta‘sir etuvchi kuchning bolt markaziga nisbatan surilishi.
Agar eguvchi kuchlanish biriktirilayotgan detallar (masalan, shveller)ning parallel emasligidan kelib chiqsa, unda
, (3.3)
bunda – bolt materialining elastiklik moduli, , – bolt diametri; – bolt uzunligi; – biriktirilayotgan material sirtining qiyaligi, (radian hisobida).

3.2–rasm. Boltning ekssentrik yuklanishi

hisobida (3.2) va (3.3) formulalardan topilgan qiymatlardan eng kichigi olinadi. – nisbatan quyidagi munosabatda bo‘ladi.
. (3.4)
Bu holatda boltning mustahkamlik sharti

Amaliyotda bunday holatga yo‘l qo‘ymaslik uchun tutash sirtlarni parallel emasligini yo‘qotish maqsadida bolt ostiga qiya shayba qo‘yiladi.
5 – masala. Bolt tutashuv yoyini siljitishga harakat qiladigan kuch bilan yuklangan. Bolt diametri . Biriktiriladigan detallar qalinligi . Boltda hosil bo‘ladigan kuchlanishlarni hisoblang.
Yechish. ;

6 – masala. Ekssentrik kallakli boltga kuch ta‘sir etadi. Ekssentrisitet . Bolt uchun, .
Bolt diametrini 2 – holat uchun, ekssentrisitet bo‘lgan va bo‘lmagan holler uchun aniqlab, natijalarni solishtiring.
Yechish. 1) Boltning ekssentrik bo‘lgan holati uchun ni hisoblaymiz.
.
Bunda M42 bolt tanlaymiz, .
2) 2 – holat uchun bo‘lganda bolt diametrini hisoblaymiz

M16 bolt qabul qilamiz, bo‘ladi.
Shunday qilib, ekssentrik bo‘lganda boltning hisobiy diametri marta katta chiqadi.
4 – masala. Tutashuv joyini kuch siljitadi. Bolt tirqishsiz o‘rnatilgan. Bolt va detal o‘lchamlari , . Boltda hosil bo‘ladigan kuchlanishlarni aniqlang.